Έκκληση για παρέμβαση Εισαγγελέα Α.Π. για την ισότιμη ένταξη των Ρομά στην εκπαίδευση

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ (ERRC)
1016 Budapest, Naphegy tér 8, Hungary Tel: +36-14132200 Fax: +36-14132201
email: rob.kushen@errc.org ιστοσελίδα: http://www.errc.org

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΟΚΑΔΡΕ)
Τ.Θ. 60820, 15304 Γλυκά Νερά, Tηλ. 2103472259 Fax: 2106018760
email: office@greekhelsinki.gr ιστοσελίδα: http://cm.greekhelsinki.gr/

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

26 Αυγούστου 2010

Έκκληση για παρέμβαση Εισαγγελέα Αρείου Πάγου για ισότιμη ένταξη Ρομά σε εκπαίδευση

Κύριο Ιωάννη-Σπυρίδωνα Τέντε
Εισαγγελέα Αρείου Πάγου

Κοιν: 1. Κυρία Άννα Διαμαντοπούλου, Υπουργό Παιδείας
2. Κυρία Θάλεια Δραγώνα, Ειδική Γραμματέα Υπουργείου Παιδείας,
3. Επιτροπή ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων,
4. Ms. Gay McDougall - Ανεξάρτητη Εμπειρογνώμονας του ΟHE για Θέματα Μειονοτήτων,
5. ΕΔΔΑ (σχετικά: Υπόθεση Σαμπάνη και άλλων κατά Ελλάδας αρ. 59608/09 και Υπόθεση Λαβίδα και άλλων κατά Ελλάδας αρ. 7973/10),
6. Εκτέλεση Αποφάσεων ΕΔΔΑ - Γενική Διεύθυνση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, Συμβούλιο Ευρώπης,
7. Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI),
8. Mr. Thomas Hammarberg - Επίτροπος στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,
9. ΕΚΤ-Παρακολούθηση Εθνικών Πολιτικών, Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης - Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Θέμα: Έκκληση για κατεπείγουσα παρέμβαση εισαγγελέων για αποτροπή εκπαιδευτικού αποκλεισμού παιδιών Ρομά

25 Αυγούστου 2010

Κύριε Εισαγγελέα

Οι συνεργαζόμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις(ΜΚΟ) Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά (ERRC) και Συνεργαζόμενες Οργανώσεις και Κοινότητες για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Ρομά στην Ελλάδα (ΣΟΚΑΔΡΕ) κάνουν έκκληση σε σας ως προϊστάμενο των εισαγγελικών αρχών της χώρας να ζητήσετε από τους κατά τόπους εισαγγελείς να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να διασφαλιστεί φέτος, σε αντίθεση με τα προηγούμενα σχολικά έτη, η ανεμπόδιστη και χωρίς αποκλεισμούς ή διακρίσεις ισότιμη πρόσβαση των παιδιών Ρομά στην υποχρεωτική εκπαίδευση.

Η συνημμένη εξαιρετική εγκύκλιος που εξέδωσε στις 20 Αυγούστου 2010 το Υπουργείο Παιδείας περιγράφει με λεπτομέρεια πώς πρέπει να εξασφαλίζεται το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα αυτό. Παράλληλα, για πρώτη φορά το Υπουργείο Παιδείας παραδέχεται με παρρησία πως τα παιδιά Ρομά, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, στερούνται αυτό το δικαίωμα. Αυτό συμβαίνει προφανώς γιατί ο νόμος και οι αναφερόμενες σε αυτή παλαιότερες εγκύκλιοι δεν εφαρμόστηκαν ποτέ αποτελεσματικά στο σύνολο της χώρας, συνήθως λόγω αντιδράσεων τοπικών κοινωνιών, δημάρχων ή μερικές φορές και εκπαιδευτικών, οι οποίες παρέμειναν δυστυχώς χωρίς κυρώσεις.

Η εγκύκλιος αυτή ακολούθησε τις συνημμένες δύο επιστολές μας που στείλαμε στις 10 Ιουνίου 2010 και 2 Αυγούστου 2010 στην Υπουργό Παιδείας στις οποίες καταγράφαμε τεκμηριωμένα το πρόβλημα εκπαιδευτικού αποκλεισμού σε 28 συγκεκριμένες κοινότητες Ρομά.

Σήμερα, μόνο οι κατά τόπους εισαγγελικές αρχές μπορούν να εξασφαλίσουν την τήρηση της συνταγματικής επιταγής για ισότιμη πρόσβαση των παιδιών Ρομά στην υποχρεωτική εκπαίδευση ώστε να αποτραπούν νέες καταδίκες από το ΕΔΔΑ, όπου θα υποχρεωθούμε να προσφύγουμε αν δεν τηρηθούν οι νόμοι. Ο κάθε εισαγγελικός λειτουργός, τουλάχιστο στις περιοχές που αναφέρονται στο συνημμένο υπόμνημα, μπορεί να καλέσει το/τη δήμαρχο, το/τη διευθυντή/τρια του αντίστοιχου σχολείου και ίσως τους/τις υπεύθυνους/ες των αρμόδιων περιφερειακών διευθύνσεων εκπαίδευσης και να τους/τις καταστήσει υπεύθυνους/ες για την άμεση αναζήτηση και εγγραφή των παιδιών Ρομά στην προσχολική και βασική εκπαίδευση και την ένταξή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα από την έναρξη του νέου σχολικού έτους στις 13 Σεπτεμβρίου 2010.

Είμαστε στη διάθεση των εισαγγελικών αρχών για κάθε πρόσθετη πληροφορία ή άλλη συμβολή στο έργο αυτό. Παρακαλούμε επίσης να ενημερωθούμε για τις ενέργειες που θα γίνουν, ώστε να ενημερώσουμε με τη σειρά μας τους διεθνείς φορείς στους οποίους κοινοποιείται η επιστολή. Οι φορείς αυτοί με διάφορες διαδικασίες ελέγχουν αυτή την εποχή την Ελλάδα για το σεβασμό του δικαιώματος των παιδιών Ρομά στην ισότιμη πρόσβαση στη δημόσια υποχρεωτική εκπαίδευση.

Με τιμή

Για το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά (ERRC)




Rob Kushen
Διευθυντής

Για τις Συνεργαζόμενες Οργανώσεις και Κοινότητες
για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Ρομά στην Ελλάδα (ΣΟΚΑΔΡΕ)





Ναυσικά Παπανικολάτου
Εκπρόσωπος ΕΟΔΜ και ΣΟΚΑΔΡΕ





Παναγιώτης Δημητράς
Εκπρόσωπος ΕΠΣΕ και ΣΟΚΑΔΡΕ




ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
-----
ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠPΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ A΄
-----
Ταχ. Δ/νση: Α. Παπανδρέου 37
Τ.Κ.-Πόλη: 151 80 Μαρούσι
Ιστοσελίδα: http://www.ypepth.gr
Πληροφορίες: Κ. Παπαχρήστος
Ρ. Γεωργακόπουλος
Τηλέφωνα: 210 - 34.43.605
210 - 34.42. 243



Να διατηρηθεί μέχρι
Βαθμός ασφαλείας

Μαρούσι, 20 - 08 - 2010
Αριθ. Πρωτ. Βαθμός Προτερ.
Φ.3 / 960 / 102679 / Γ1

ΠΡΟΣ:
Περιφερειακούς Δ/ντές
Π.Ε & Δ.Ε της χώρας
(Έδρες τους)

Προϊσταμένους Επιστημονικής &
Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π.Ε.
της χώρας
(Έδρες τους)

Σχολικούς Συμβούλους Δ.Ε, Π.Α, Ε.Α.Ε
ΠΕ 05, ΠΕ 06, ΠΕ 07, ΠΕ 11 & ΠΕ 16
(μέσω των Δ/νσεων ΠΕ της χώρας)

Διευθυντές Εκ/σης Π.Ε &
Προϊσταμένους Γραφείων Π.Ε
της χώρας
(Έδρες τους)

Διευθυντές & διδακτικό
προσωπικό των σχολικών μονάδων
της χώρας
( μέσω των Δ/νσεων & Γραφείων Π.Ε)
ΘΕΜΑ : Εγγραφή και σχολική παρακολούθηση των παιδιών Ρομά 2010-2011
http://www.minedu.gov.gr/publications/docs/dt_kai_egkyklios_roma_100824.zip
Η πρόσβαση της νέας γενιάς Ρομά στην εκπαίδευση αποτελεί αναμφίβολα το βασικότερο μηχανισμό άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού της εν λόγω πληθυσμιακής ομάδας και απαρέγκλιτη προϋπόθεση για την ισότιμη συμμετοχή της στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας.
Η σχολική φοίτηση των παιδιών Ρομά, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί τα τελευταία χρόνια, χαρακτηρίζεται από απουσία ή περιορισμένη παρακολούθηση στην προσχολική εκπαίδευση, μικρό ποσοστό εγγραφής στο δημοτικό σχολείο, καθυστερημένη συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία σε προχωρημένη ηλικία, πρόωρη διακοπή πριν την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και χαμηλή επίδοση σε σχέση με τον υπόλοιπο μαθητικό πληθυσμό.
Δεδομένων των ανωτέρω, υπενθυμίζουμε την υποχρέωση των Προϊσταμένων και των Διευθυντών των σχολικών μονάδων να:
• εγγράφουν τους μαθητές Ρομά σύμφωνα με όσα προβλέπονται στα Π.Δ 200/1998 και Π.Δ 201/1998, στη με αριθμ. Φ.4/155/Γ1/1237/11-9-1996 (ΦΕΚ 893, τ. Β΄) Υπουργική Απόφαση, καθώς και στη με αριθμ. 116184/Γ1/10-9-2008 Εγκύκλιο του Υπ. ΠΔΒΜΘ και να
• συνεργάζονται με τους Περιφερειακούς Διευθυντές Π.Ε. & Δ.Ε., τους Προϊσταμένους Επιστημονικής & Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π.Ε., τους Σχολικούς Συμβούλους, τους Διευθυντές Π.Ε και τους Προϊσταμένους των Γραφείων Π.Ε. για την επίλυση τυχόν προβλημάτων που εμφανίζονται κατά την εγγραφή.

Σε ό,τι αφορά την προσχολική εκπαίδευση, υπενθυμίζουμε αφενός ότι η φοίτηση των νηπίων που συμπληρώνουν ηλικία πέντε ετών την 31η Δεκεμβρίου του έτους εγγραφής τους στο Νηπιαγωγείο είναι υποχρεωτική (άρθρο 73 του Ν. 3518/2006, ΦΕΚ 272 τ. Α’) και ως εκ τούτου όλες οι αιτήσεις εγγραφής των παραπάνω νηπίων ικανοποιούνται και αφετέρου ότι η συμμετοχή των παιδιών Ρομά στην προσχολική εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εξοικείωσή τους με τον εκπαιδευτικό θεσμό, την ομαλή εκπαιδευτική τους ένταξη και την μετέπειτα σχολική τους πορεία.
Συνεπώς, σύμφωνα και με την Εγκύκλιο Φ4/350/Γ1/1028/22-8-1995, καθίσταται επιτακτικό να καταβληθούν συντονισμένες προσπάθειες από όλους τους φορείς που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία (Περιφερειακοί Δ/ντές Π.Ε & Δ.Ε, Προϊστάμενοι Επιστ.& Παιδαγ. Καθοδήγησης, Σχολικοί Σύμβουλοι, Δ/ντές Δ/νσεων και Προϊστάμενοι Γραφείων Π.Ε. κλπ.), ώστε να ενταχθούν όλα τα παιδιά Ρομά στην προσχολική εκπαίδευση και να εξασφαλιστεί η παροχή ίσων ευκαιριών σε όλα τα παιδιά που διαβιούν στην επικράτεια.
Με κύριο στόχο την εγγραφή και απρόσκοπτη φοίτηση όλων των παιδιών Ρομά που διαμένουν στην Ελλάδα και έχουν τη νόμιμη ηλικία στην υποχρεωτική εκπαίδευση, και σε συνέχεια προηγούμενων σχετικών Εγκυκλίων του Υπουργείου Παιδείας, υπενθυμίζουμε τις κατωτέρω υποχρεώσεις όλων των εκπαιδευτικών αρχών και του διδακτικού προσωπικού και επισημαίνουμε τα ακόλουθα:
1. Οι Προϊστάμενοι και οι Δ/ντές των Σχολικών Μονάδων όχι μόνο ενθαρρύνουν την προσέλευση των μαθητών Ρομά στο σχολείο, αλλά και αναζητούν τα παιδιά Ρομά που μένουν στην περιοχή τους και φροντίζουν για την εγγραφή και τη φοίτησή τους, όπως προβλέπουν οι σχετικές διατάξεις για την υποχρεωτική φοίτηση.
2. Τόσο στο νηπιαγωγείο όσο και στο δημοτικό σχολείο, τα παιδιά Ρομά γίνονται δεκτά ανεξάρτητα από το εάν είναι γραμμένα σε μητρώα ή δημοτολόγια. Για την εγγραφή τους σε αυτά θα φροντίσουν οι Προϊστάμενοι και οι Δ/ντές των Σχολικών Μονάδων, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 6 του Π.Δ. 200/1998 (ΦΕΚ 161 τ. Α’) και το άρθρο 7 παρ. 10 και 11 του Π.Δ. 201/1998 (ΦΕΚ 161 τ. Α’).
3. Όταν υπάρχει αδυναμία εγγραφής λόγω μη εμβολιασμού, κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία με τοπικούς φορείς, την τοπική αυτοδιοίκηση, Ιατροκοινωνικά Κέντρα (όπου υπάρχουν), Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας, ΠΙΚΠΑ, Νοσοκομεία, Ιατρικά Κέντρα καθώς και Φορείς Κοινωνικής Στήριξης. Όσον αφορά τις επιμέρους υποχρεώσεις των Δ/ντών και των Προϊσταμένων των Σχολικών Μονάδων και τις λοιπές λεπτομέρειες για τον εμβολιασμό των παιδιών που δεν έχουν εμβολιασθεί, ισχύουν τα προβλεπόμενα στην Εγκύκλιο 116184/Γ1/10-9-2008. Αντίστοιχα πρέπει να εφαρμόζονται και για τη διενέργεια των απαιτούμενων ιατρικών εξετάσεων.
4. Δεδομένου ότι οι πληθυσμοί Ρομά συχνά ζουν σε περιοχές εκτός σχεδίου πόλης ή είναι μετακινούμενοι, παρακαλούνται οι Προϊστάμενοι και οι Δ/ντές των Σχολικών Μονάδων να μην παρακωλύουν την εγγραφή παιδιών Ρομά λόγω έλλειψης πιστοποιητικού μόνιμης κατοικίας και να αποδέχονται οποιοδήποτε στοιχείο από το οποίο, κατά την κρίση τους, φαίνεται η διεύθυνση κατοικίας του μαθητή (άρθρο 7 παρ. 2 περ. γ’ του Π.Δ. 200/1998, άρθρο 7 παρ. 3 περ. δ’ του Π.Δ. 201/1998) εφαρμόζοντας την αρχή της επιείκειας.
5. Στις περιπτώσεις μαθητών που φοιτούν σε τάξη μικρότερη από τη χρονολογική τους ηλικία, το άρθρο 9 του Π.Δ. 201/1998 προβλέπει τη δυνατότητα διενέργειας κατατακτήριων εξετάσεων.
6. Σύμφωνα με την πάγια πολιτική και βούληση του Υπουργείου Παιδείας κανένα παιδί που προσέρχεται για φοίτηση στο δημοτικό σχολείο δεν πρέπει να απομακρύνεται με το αιτιολογικό ότι είναι μεγάλης ηλικίας ή για άλλους λόγους, αλλά να ευρίσκονται τρόποι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και τη δέουσα ευαισθησία, ώστε όλοι οι μαθητές που η ηλικία τους είναι μικρότερη από το όριο της υποχρεωτικής φοίτησης και δεν έχουν ολοκληρώσει φοίτηση έξι (6) τάξεων σε σχολείο να εντάσσονται στο εκπαιδευτικό σύστημα και να αποκτούν τίτλο δημοτικού σχολείου. Είναι ευνόητο ότι η αναφορά στη νόμιμη ηλικία που γίνεται στο άρθρο 7 παρ. 5 του Π.Δ. 201/1998 δεν αφορά την περίπτωση φοίτησης μαθητή σε τάξη μικρότερη της ηλικίας του, αλλά την απαγόρευση φοίτησης σε τάξη μεγαλύτερη της ηλικίας του, όπως αυτό διευκρινίζεται στην αμέσως επόμενη παράγραφο του ίδιου άρθρου (άρθρο 7 παρ. 6 του Π.Δ. 201/1998 και στη με αριθμ. Φ.6/53/Γ1/226/6-3-2000 Εγκύκλιο του Υπ. ΠΔΒΜΘ).
7. Οι υποχρεώσεις της σχολικής μονάδας για την φοίτηση των παιδιών Ρομά δεν εξαντλούνται στην εγγραφή, αλλά επεκτείνονται και στην παρακολούθηση και συντονισμένη προσπάθεια όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας, σε συνεργασία με φορείς όπως τα Ιατροκοινωνικά Κέντρα, τις Κοινωνικές Υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κλπ., προκειμένου να εξασφαλισθεί η συνέχιση της φοίτησης και η απρόσκοπτη παρακολούθηση των παιδιών Ρομά καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους.
8. Όσον αφορά τη μεταφορά των παιδιών Ρομά ισχύουν οι γενικές διατάξεις, αλλά λαμβάνεται μέριμνα προκειμένου να παρέχονται σε αυτά πρόσθετες διευκολύνσεις με μέτρα που λαμβάνονται κατά περίπτωση από τις κατά τόπους αρχές. Επισημαίνουμε ότι μεταφορά δικαιούνται και τα νήπια.
9. Υπενθυμίζεται ότι η σχολική φοίτηση των μαθητών Ρομά υποστηρίζεται από τους προβλεπόμενους αντισταθμιστικούς θεσμούς. Για τους εν λόγω αντισταθμιστικούς θεσμούς παραπέμπουμε στην Εγκύκλιο Φ.1.Τ.Υ/1073/117052/Γ1/23-9-2009, όπου γίνεται εκτενής αναφορά.
10. Με τη με αριθμ. Φ.4/155/Γ1/1237/11-9-1996 (ΦΕΚ 893, τ. Β΄) Υπουργική Απόφαση έχει καθιερωθεί η κάρτα φοίτησης. Η κάρτα αυτή συνοδεύει τους μαθητές Ρομά ώστε να γίνονται δεκτοί για φοίτηση στα σχολεία χωρίς την τυπική διαδικασία της μετεγγραφής, εφόσον κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους αλλάξουν σχολεία, εξαιτίας της μετακίνησής τους σε άλλο τόπο κατοικίας.
11. Το σχολικό έτος 2010-2011 θα αρχίσει η υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση Προγραμμάτων με τον τίτλο «Εκπαίδευση των παιδιών Ρομά», και παρακαλούνται οι Προϊστάμενοι και οι Δ/ντες των Σχολικών Μονάδων, οι Εκπαιδευτικοί, οι Σχολικοί Σύμβουλοι, οι Δ/ντές Διευθύνσεων και οι Προϊστάμενοι Γραφείων για την απρόσκοπτη και στενή συνεργασία τους με τους φορείς υλοποίησης και συνεργάτες των Προγραμμάτων προκειμένου να καταστούν αποτελεσματικές οι εκπαιδευτικές μας παρεμβάσεις στον χώρο της φοίτησης των παιδιών Ρομά.
12. Υπενθυμίζεται ότι αποτελεί πάγια βούληση και επιδίωξη του Υπουργείου Παιδείας η ένταξη των παιδιών Ρομά στις κανονικές τάξεις, ενώ ο αποκλεισμός και/ή διαχωρισμός τους από τους λοιπούς μαθητές και η περιθωριοποίησή τους αντίκειται στο ελληνικό Σύνταγμα, στον Ν. 3304/2005 (ΦΕΚ 16 τ. Α΄) που απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής στην εκπαίδευση και σε πλήθος διεθνών κειμένων που δεσμεύουν την χώρα και έχουν υπερνομοθετική ισχύ. (Ενδεικτική αναφορά γίνεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού).

Εσωτ. Διανομή Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
- Γραφείο κ. Υπουργού
-Γραφείο κ. Υφυπουργού
- Γραφείο κ. Γενικού Γραμματέα
-Γραφείο κ. Ειδικού Γραμματέα ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ
- Γραφείο κ. Ειδικής Γραμματέως
- Γενικό Διευθυντή Διοίκησης
Προσωπικού Π.Ε & Δ.Ε
- Διεύθυνση Προσωπικού Π.Ε.
- Διεύθυνση Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων
- Διεύθυνση ΙΠΟΔΕ
- Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής
- Διεύθυνση Φυσικής Αγωγής
- Διεύθυνση Ιδιωτικής Εκπαίδευσης
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (Τμ. Π.Ε )
- Διεύθυνση ΣΕΠΕΔ
- Διεύθυνση Σπουδών Δ.Ε.
-Διεύθυνση Σπουδών Π.Ε



ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ (ERRC)
1016 Budapest, Naphegy tér 8, Hungary Tel: +36-14132200 Fax: +36-14132201
email: rob.kushen@errc.org ιστοσελίδα: http://www.errc.org

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΟΚΑΔΡΕ)
Τ.Θ. 60820, 15304 Γλυκά Νερά, Tηλ. 2103472259 Fax: 2106018760
email: office@greekhelsinki.gr ιστοσελίδα: http://cm.greekhelsinki.gr/

Σήμερα 2 Αυγούστου 2010 είναι η Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά (Porajmos). Στις 2 και 3 Αυγούστου 1944 εξοντώθηκαν σε θαλάμους αερίων όλοι οι Ρομά που είχαν απομείνει στο Άουσβιτς (πληροφορίες διαθέσιμες σε ιστοσελίδες όπως http://en.wikipedia.org/wiki/Porajmos και http://history1900s.about.com/library/holocaust/aa021099a.htm).

Κυρία Άννα Διαμαντοπούλου
Υπουργό Παιδείας
Τηλ.: 2103442779 - Fax: 2103442887

Κοιν: 1. Κυρία Θάλεια Δραγώνα, Ειδική Γραμματέα Υπουργείου Παιδείας,
2. Επιτροπή ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων,
3. Ms. Gay McDougall - Ανεξάρτητη Εμπειρογνώμονας του ΟHE για Θέματα Μειονοτήτων,
4. ΕΔΔΑ (σχετικά: Υπόθεση Σαμπάνη και άλλων κατά Ελλάδας αρ. 59608/09 και Υπόθεση Λαβίδα και άλλων κατά Ελλάδας αρ. 7973/10),
5. Εκτέλεση Αποφάσεων ΕΔΔΑ - Γενική Διεύθυνση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, Συμβούλιο Ευρώπης,
6. Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI),
7. Mr. Thomas Hammarberg - Επίτροπος στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,
8. ΕΚΤ-Παρακολούθηση Εθνικών Πολιτικών, Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης - Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Θέμα: Γενικευμένος εκπαιδευτικός αποκλεισμός παιδιών Ρομά με κυβερνητική ανοχή;

[αρ. πρωτ. 8380/10-8-10] 2 Αυγούστου 2010

Κυρία Υπουργέ

Μέχρι σήμερα δεν πήραμε απάντηση στη συνημμένη επιστολή που σας στείλαμε στις 10 Ιουνίου 2010 και πήρατε στις 11 Ιουνίου 2010.

Όπως γνωρίζετε, με βάση τα ισχύοντα στο ελληνικό κράτος δικαίου, αίτημα προς τη διοίκηση που μένει αναπάντητο πάνω από 50 ημέρες τεκμαίρεται πως απορρίφθηκε σιωπηρά, δηλαδή χωρίς αιτιολογία.

Όπως επίσης γνωρίζετε, στην Υπόθεση Σαμπάνη και άλλων κατά Ελλάδας (αρ. 32526/05), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) δέχθηκε πως η ενημέρωση των αρμόδιων αρχών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, χωρίς αυτές να δώσουν συνέχεια στην υπόθεση εκείνη, αποτελούσε ουσιαστική εξάντληση των εγχώριων ένδικων μέσων και έκανε τυπικά αποδεκτή την προσφυγή και στη συνέχεια αποφάσισε την καταδίκη της Ελλάδας για τον εκπαιδευτικό αποκλεισμό των μαθητών Ρομά στο Ψάρι Ασπροπύργου.

Κατόπιν όλων αυτών, για τα παιδιά των κοινοτήτων Ρομά που περιλαμβάνονται στο συνημμένο επικαιροποιημένο πίνακα και υπήρξαν μέχρι σήμερα αντικείμενο εκπαιδευτικού αποκλεισμού, αν δεν υπάρξει αποτελεσματική ένταξή τους κατά το νέο σχολικό έτος, με βάση τις πρόνοιες των σχετικών εγκυκλίων του Υπουργείου, θα θεωρηθεί πως η συνέχιση του αποκλεισμού αποτελεί συνειδητή επιλογή της πολιτείας κατά της οποίας θα στραφούμε με σειρά προσφυγών στο ΕΔΔΑ.

Παραμένουμε στη διάθεσή σας για κάθε πιθανά αναγκαία διευκρίνιση αλλά και ενδεχόμενη συνεργασία για την ένταξη των παιδιών αυτών στην εκπαίδευση αν αυτή αποφασιστεί.

Με τιμή

Για το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά (ERRC)



Rob Kushen
Διευθυντής




Για τις Συνεργαζόμενες Οργανώσεις και Κοινότητες
για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Ρομά στην Ελλάδα (ΣΟΚΑΔΡΕ)



Ναυσικά Παπανικολάτου
Εκπρόσωπος ΕΟΔΜ και ΣΟΚΑΔΡΕ




Παναγιώτης Δημητράς
Εκπρόσωπος ΕΠΣΕ και ΣΟΚΑΔΡΕ

Κοινότητες Ρομά – μέλη ΣΟΚΑΔΡΕ με εκπαιδευτικό διαχωρισμό/αποκλεισμό παιδιών Ρομά

Επικαιροποιημένος κατάλογος της 2 Αυγούστου 2010

Ι. Αποκλεισμός Ρομά από νηπιαγωγεία

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα παιδιά Ρομά των κοινοτήτων που επισκεφθήκαμε δεν πηγαίνουν σε νηπιαγωγεία (ακόμα και σε κοινότητες όπου υπάρχει έστω και ελλιπής πρόσβαση σε δημοτικά σχολεία). Οι γονείς Ρομά φαίνεται να αγνοούν πως η υποχρεωτική παιδεία περιλαμβάνει πλέον και το νηπιαγωγείο.

ΙΙ. Δημοτικά σχολεία που λειτουργούν αποκλειστικά με μαθητές Ρομά

1. 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου (διαχωρισμός το 2005 των παιδιών Ρομά από το πλησιέστερο στον καταυλισμό 10ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου – υπάρχει δυνατότητα επιμερισμού τους και στο επίσης πλησιέστερο στον καταυλισμό 9ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου) - (παράλληλα μη Ρομά παιδιά που ζουν πλησιέστερα στο 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου φοιτούν στο 10ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου) - (τέλος παιδιά Ρομά του παρακείμενου Δήμου Ελευσίνας –καταυλισμός Λεωφόρου ΝΑΤΟ- παρακολουθούν και αυτά μαθήματα στο 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου).

2. 4ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων (φοίτηση όλων των παιδιών Ρομά τόσο του παρακείμενου καταυλισμού όσο και του απομακρυσμένου νέου οικισμού που είναι πλησιέστερα στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων) - (μη Ρομά παιδιά που ζουν πλησιέστερα στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων φοιτούν στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων).

3. Μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο Καστέλλας Ψαχνών (διαχωρισμός των παιδιών Ρομά από το 3ο Δημοτικό Σχολείο Καστέλλας όπου δεν τους ήθελαν με τη δημιουργία «παραρτήματος» δίπλα στις οικίες των Ρομά το οποίο στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο Καστέλλας τη λειτουργία του οποίου κατήγγειλε ως απαράδεκτη κατά την πρόσφατη συζήτηση για τους Ρομά στην Επιτροπή Ισότητας της Βουλής η βουλευτής του ΛΑΟΣ Ουρανία Παπανδρέου).

4. Δημοτικό Σχολείο Γαστούνης (Παλαιά ΕΟ Πάτρας – Πύργου – συνοικία Χελιμοδού – σχολείο δίπλα σε αγελαδοτροφείο μόνο για Ρομά του παρακείμενου οικισμού).

5. 12ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής (διαχωρισμός το 2008 των παιδιών Ρομά από το 7ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής και το 9ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής όπου παρακολουθούσαν μαθήματα σε τάξεις ένταξης μεταξύ 2005-2007 και δημιουργία του 12ου Δημοτικού Σχολείου Κομοτηνής μόνο για παιδιά Ρομά).

6. 3ο Δημοτικό Σχολείο Ζεφυρίου (παρακολουθούν μαθήματα μόνο παιδιά Ρομά αφού πριν πολλά χρόνια οι γονείς των παιδιών μη Ρομά τα απέσυραν και τα μετέφεραν σε άλλα σχολεία και ας κατοικούν μέσα στα όρια της σχολικής περιφέρειας του σχολείου αυτού - ενώ παιδιά Ρομά του παρακείμενου Δήμου Αχαρνών παρακολουθούν και αυτά μαθήματα στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Ζεφυρίου).

7. Παράρτημα Δημοτικού Σχολείου στον καταυλισμό Εργοχωρίου Βέροιας (κατασκευάστηκε το 2007 ως «εθελοντικό» ειδικά για τα παιδιά Ρομά του καταυλισμού που δεν είναι αποδεκτά στο 4ο ή στο 8ο Δημοτικά Σχολεία Βέροιας τα οποία βρίσκονται σε απόσταση 1-1,5 χμ από τον καταυλισμό και ανακοινώθηκε πως εντάχθηκε στο εκπαιδευτικό σύστημα τον Ιούνιο 2010).


ΙΙΙ. Κοινότητες Ρομά χωρίς πρόσβαση σε σχολείο λόγω άρνησης σχολείου

8. Ελευσίνα – καταυλισμός Λεωφόρου ΝΑΤΟ (άρνηση πρόσβασης σε σχολείο δήμου – μερικά παιδιά παρακολουθούν μαθήματα στο 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου).

9. Λαμία – καταυλισμός Νταμάρια/Ξηριά (περίπου 60-70 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου – δεν γίνονται δεκτά στα παρακείμενα σχολεία).

10. Ανθήλη Φθιώτιδας (περίπου 20 οικογένειες Ρομά κατοικούν σε κατοικίες που απέκτησαν και χάρη στα ειδικά στεγαστικά δάνεια –εγκαταλείποντας τον καταυλισμό της Λαμίας- τα παιδιά τους δεν γίνονται δεκτά στο Δημοτικό Σχολείο Ανθήλης)

11. Αταλάντη Φθιώτιδας (περίπου 25 οικογένειες Ρομά κατοικούν σε καταυλισμό σε οικόπεδο του ΟΕΚ – περίπου 30 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου – παρακείμενο 1ο Δημοτικό Σχολείο Αταλάντης αρνείται να τα δεχθεί – προσωρινά κατά το 2009-2010 το 2ο Δημοτικό Σχολείο Αταλάντης στην άλλη άκρη της πόλης τα δέχθηκε αλλά το λεωφορείο που τα μετέφερε σταμάτησε μετά από 1-2 μήνες).

12. Σπάρτη – καταυλισμός Ναού Αρτέμιδας (5-6 οικογένειες Ρομά – περίπου 7-10 παιδιά δεν γίνονται δεκτά σε παρακείμενο 5ο Δημοτικό Σχολείο Σπάρτης)

13. Σπάρτη – καταυλισμός Ευρώτα (4-5 οικογένειες Ρομά – περίπου 10 παιδιά δεν γίνονται δεκτά σε παρακείμενο 5ο Δημοτικό Σχολείο Σπάρτης)

14. Πάτρα – καταυλισμός Ριγανόκαμπου (20-25 οικογένειες Ρομά – περίπου 20-30 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου – δεν γίνονται δεκτά σε παρακείμενο 41ο Δημοτικό Σχολείο Εγλυκάδας)

15. Περαία Δήμου Θερμαϊκού Θεσσαλονίκης (70-80 οικογένειες Ρομά – περίπου 100 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου – όποτε πήγαν σε παρακείμενα δημοτικά σχολεία αντιμετωπίστηκαν με ρατσιστικό τρόπο με την ανοχή των εκπαιδευτικών που οδήγησε στην αποχώρησή τους, ενώ ο Δήμος Θερμαϊκού έχει υιοθετήσει συνειδητή πολιτική διακρίσεων και αποκλεισμού των Ρομά από τα δημοτολόγια, την εκπαίδευση και την αξιοπρεπή στέγαση).

ΙV. Κοινότητες Ρομά χωρίς πρόσβαση σε σχολείο λόγω απουσίας μεταφορικού μέσου

16. Νέα Τίρυνθα Αργολίδας – καταυλισμός Καρκαλά (πρόσβαση σε σχολείο εξαρτάται από αξιοπρόσεκτη αλλά όχι συνεχή διαθεσιμότητα γονέων – δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο – απόσταση σχολείου περίπου 5 χμ)

17. Νέα Τίρυνθα Αργολίδας – καταυλισμός Ανάβαλου – Αργολικού (δεν υπάρχει πρόσβαση σε σχολείο γιατί δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο – απόσταση σχολείου περίπου 5 χμ)

18. Νέα Τίρυνθα Αργολίδας – καταυλισμός Γλυκιάς (δεν υπάρχει πρόσβαση σε σχολείο γιατί δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο – απόσταση σχολείου περίπου 5 χμ)

19. Νέα Τίρυνθα Αργολίδας – οικισμός Κοκκινιάς (δεν υπάρχει πρόσβαση σε σχολείο γιατί δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο – απόσταση σχολείου περίπου 2 χμ)

20. Σκάλα Λακωνίας (καταυλισμός μεταφέρθηκε από Δήμο Σκάλας από την εθνική οδό σε εσωτερικό μέρος – λεωφορείο που έπαιρνε τα παιδιά για το σχολείο στην παλαιά τοποθεσία δεν πηγαίνει πια στη νέα τοποθεσία και έτσι διακόπηκε η φοίτηση – υπάρχουν 20-30 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου).

21. Τραπεζοντή Λακωνίας (πρόσβαση σε σχολείο εξαρτάται από αξιοπρόσεκτη αλλά όχι συνεχή διαθεσιμότητα δύο γονέων για τα δικά τους παιδιά που πάνε και σε νηπιαγωγείο – δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο και άρα λοιπά παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο – απόσταση Δημοτικού Σχολείου Ξηροκαμπίου περίπου 10 χμ)

22. Μελιγαλάς Μεσσηνίας (καταυλισμός μεταφέρθηκε από Δήμο Μελιγαλά από το κέντρο σε απόμακρο σημείο – δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο και άρα τα παιδιά δεν πηγαίνουν στο Δημοτικό Σχολείο Μελιγαλά και έτσι διακόπηκε η φοίτηση – υπάρχουν 15-20 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου).

23. Κορωπί – καταυλισμός Αττικής Οδού (δεν υπάρχει πρόσβαση σε σχολείο γιατί δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο – υπάρχουν περίπου 70 οικογένειες Ελλήνων και Αλβανών Ρομά)

24. Χαλάνδρι (δεν υπάρχει πρόσβαση σε σχολείο γιατί δεν διατίθεται μεταφορικό μέσο – υπάρχουν περίπου 60 οικογένειες Ρομά και περίπου 30 παιδιά ηλικίας δημοτικού σχολείου)

25. Νέα Αλικαρνασσός Κρήτης (περίπου 130 οικογένειες – εκτίμηση 150 παιδιών ηλικίας δημοτικού σχολείου – γράφονται στην αρχή περί τα 80 παιδιά – δεν συνεχίζουν γιατί το λεωφορείο περνάει στις 6:45 πμ και αφήνει τα παιδιά στο 3ο και 4ο Δημοτικά Σχολεία Νέας Αλικαρνασσού περί τις 7:10 πμ ενώ οι πόρτες των σχολείων ανοίγουν στις 7:30 πμ και τα μαθήματα αρχίζουν μετά τις 8πμ).

26. Δήμος Ελευθέριου Βενιζέλου Χανίων – καταυλισμός Νερουκούρου (περίπου 7 οικογένειες – παιδιά πήγαιναν σε Δημοτικό Σχολείο Σούδας αλλά λόγω έλλειψης μεταφορικού μέσου σταμάτησαν).

27. Ασπρόπυργος – νέος καταυλισμός πάνω από την Αττική Οδό στην περιοχή Ρουπακίου (μετακομίζουν εκεί από τον καταυλισμό στο Ψάρι Ασπροπύργου περί τις 10 οικογένειες Ρομά με παιδιά δημοτικού σχολείου που μέχρι τώρα πήγαιναν στο διαχωρισμένο 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου – βλπ. 1 παραπάνω – πρέπει να ενταχθούν στο παρακείμενο 11ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου και όχι να δημιουργηθεί νέο διαχωρισμένο σχολείο όπως φέρεται να τους δήλωσε ο Δήμος Ασπροπύργου)

28. Αθήνα – καταυλισμός Βοτανικού (κυμαινόμενος αριθμός πολλών δεκάδων οικογενειών Αλβανών Ρομά στην οδό Ορφέως που ποτέ δεν πήγαν σχολείο)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ (ERRC)
1016 Budapest, Naphegy tér 8, Hungary Tel: +36-14132200 Fax: +36-14132201
email: rob.kushen@errc.org ιστοσελίδα: http://www.errc.org

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΟΚΑΔΡΕ)
Τ.Θ. 60820, 15304 Γλυκά Νερά, Tηλ. 2103472259 Fax: 2106018760
email: office@greekhelsinki.gr ιστοσελίδα: http://cm.greekhelsinki.gr/

Κυρία Άννα Διαμαντοπούλου
Υπουργό Παιδείας
Τηλ.: 2103442779 - Fax: 2103442887
Κοιν: Κυρία Θάλεια Δραγώνα, Ειδική Γραμματέα Υπουργείου Παιδείας

10 Ιουνίου 2010

Κυρία Υπουργέ

Στις 20 Μαΐου 2010, ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης Thomas Hammarberg δημοσίευσε το κείμενο: «Segregated schools marginalise Roma children – the decisions of the Strasbourg Court must be implemented» (http://commissioner.cws.coe.int/tiki-view_blog_post.php?postId=39). Σε αυτό ο Επίτροπος ανέφερε πως «ο σχολικός διαχωρισμός και η υποβαθμισμένη εκπαίδευση αποτελούν πραγματικότητα για παιδιά Ρομά σε πολλές χώρες της Ευρώπης». Υπογράμμιζε πως «οι συνέπειες του διαχωρισμού είναι καταστροφικές και δεν αφήνουν καμιά ευκαιρία σε αυτά τα παιδιά να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την περιθωριοποίηση στη μετέπειτα ζωή τους». Πρόσθετε πως «ο διαχωρισμός των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση παίρνει πολλές μορφές: μπορεί να τοποθετηθούν (…) σε χωριστές τάξεις ή απλά να τους αρνηθούν την εγγραφή στο σχολείο». Τέλος, υπενθύμιζε πως «το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), σε τρεις αποφάσεις για υποθέσεις στην Τσεχία, στην Κροατία και στην Ελλάδα επαναβεβαίωσε το δικαίωμα των παιδιών Ρομά σε εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις».

Το ERRC και το μέλος του ΣΟΚΑΔΡΕ Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) υπήρξαν οι προσφεύγοντες ή/και παρεμβαίνοντες στις τρεις υποθέσεις ενώπιον του ΕΔΔΑ (βλπ. http://cm.greekhelsinki.gr/index.php?sec=192&cid=3621). Στη συνέχεια ενημερώνουν την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εκτέλεση των αποφάσεων αυτών. Ειδικότερα η Ελλάδα έχει δεσμευθεί για την άρση του διαχωρισμού με την ένταξη των παιδιών Ρομά του Ασπροπύργου σε σχολείο όπου φοιτούν και παιδιά μη Ρομά και για τη γενικότερη ένταξη χωρίς διακρίσεις των παιδιών Ρομά στα σχολεία σε όλη τη χώρα. Στα πλαίσια αυτά, στις 20 Ιουλίου 2009, το ΕΠΣΕ μαζί με ένα άλλο μέλος του ΣΟΚΑΔΡΕ, την Ελληνική Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (ΕΟΔΜ), στα πλαίσια ενός προγράμματος της ΕΕ που υλοποιούσε το ERRC σε συνεργασία με την ΕΟΔΜ και το ΕΠΣΕ, έστειλαν την ακόλουθη επιστολή στον προκάτοχό σας Υπουργό Παιδείας Άρη Σπηλιωτόπουλο για τα προβλήματα αποκλεισμού από την εκπαίδευση των παιδιών των κοινοτήτων Ρομά Ασπροπύργου, Εχεδώρου, Σοφάδων και Σπάτων, οι οποίες είναι μέλη του ΣΟΚΑΔΡΕ. Δυστυχώς ούτε απάντηση υπήρξε, ούτε αντιμετωπίσθηκαν τα προβλήματα. Μοναδική εξαίρεση υπήρξε το Δημοτικό Σχολείο Σπάτων, χάρη όμως μόνο στην πρωτοβουλία του Διευθυντή του. Έτσι, και κατά το 2009-2010, συνεχίσθηκε η λειτουργία του 4ου Δημοτικού Σχολείου Σοφάδων και του 12ου Δημοτικού Σχολείου Ασπροπύργου μόνο με μαθητές Ρομά. Για αυτό, ως εξουσιοδοτημένοι εκπρόσωποι γονέων από τις δύο αυτές κοινότητες-μέλη του ΣΟΚΑΔΡΕ υποβάλαμε δύο προσφυγές στο ΕΔΔΑ. Παράλληλα, στα πλαίσια αυτεπάγγελτης δικογραφίας που σχηματίσθηκε από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών με βάση δελτίο τύπου με την επιστολή καταθέσαμε για την παράνομη λειτουργία του 12ου Δημοτικού Σχολείου Ασπροπύργου (http://cm.greekhelsinki.gr/index.php?sec=192&cid=3633). Για όλα αυτά ενημερώθηκε η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Το Μάιο 2010, ERRC και ΣΟΚΑΔΡΕ (με συντονισμό από τις ΜΚΟ-μέλη του ΕΠΣΕ και ΕΟΔΜ) ξεκίνησαν συγκέντρωση πληροφοριών και επισκέψεις σε κοινότητες Ρομά στην Ελλάδα και μέλη του ΣΟΚΑΔΡΕ για την καταγραφή τυχόν προβλημάτων στην ισότιμη πρόσβαση των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει επισκέψεις σε 35 κοινότητες στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα (περιλαμβανόμενης της Κρήτης) και έχουν συγκεντρωθεί πληροφορίες για άλλες 10 κοινότητες στη Θεσσαλία και Βόρεια Ελλάδα. Με την παρούσα, και εκ μέρους των γονέων των θιγόμενων παιδιών Ρομά των κοινοτήτων μελών του ΣΟΚΑΔΡΕ που εκπροσωπούμε, παρακαλούμε για την άμεση παρέμβασή σας για την άρση από το Σεπτέμβριο 2010 του εκπαιδευτικού αποκλεισμού ή διαχωρισμού των παιδιών Ρομά στις κοινότητες που αναφέρονται στο συνημμένο κατάλογο. Όταν ολοκληρώσουμε τις επισκέψεις μας θα σας ενημερώσουμε συμπληρωματικά. Επίσης θα αναφέρουμε και μερικές, δυστυχώς λίγες, καλές πρακτικές, καθώς και την εμπειρία μας από τη συχνά χαμηλή ποιότητα της προσφερόμενης εκπαίδευσης στα παιδιά Ρομά.

Παρακαλούμε να μας απαντήσετε το ταχύτερο δυνατό και οπωσδήποτε μέχρι τέλη Ιουλίου 2010 ώστε να ενημερώσουμε τις αναφερόμενες κοινότητες και να διευκολύνουμε την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση ή, αν και όπου τυχόν χρειαστεί, την προσφυγή σε άλλες ενέργειες για τη διασφάλιση της πρόσβασης των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση που είναι υποχρεωτική όχι μόνο για τους γονείς αλλά και κυρίως για την πολιτεία.

Με τιμή

Για το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά (ERRC)



Rob Kushen
Διευθυντής




Για τις Συνεργαζόμενες Οργανώσεις και Κοινότητες
για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Ρομά στην Ελλάδα (ΣΟΚΑΔΡΕ)



Ναυσικά Παπανικολάτου
Εκπρόσωπος ΕΟΔΜ και ΣΟΚΑΔΡΕ




Παναγιώτης Δημητράς
Εκπρόσωπος ΕΠΣΕ και ΣΟΚΑΔΡΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ (ΕΟΔΜ)
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΤΟΥ ΕΛΣΙΝΚΙ (ΕΠΣΕ)
Τ.Θ. 60820, 15304 Γλυκά Νερά, Tηλ. 2103472259 Fax: 2106018760
email: office@greekhelsinki.gr ιστοσελίδα: http://cm.greekhelsinki.gr/

Κύριο Άρη Σπηλιωτόπουλο
Υπουργό Παιδείας
Τηλ.: 2103442779 - Fax: 2103442887

Κοιν: Επιτροπή ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων,
Ms. Gay McDougall - Ανεξάρτητη Εμπειρογνώμονας του ΟHE για Θέματα Μειονοτήτων,
ΕΔΔΑ (σχετικό: Υπόθεση Σπύρου Σαμπάνη κ.λ.π. κατά της Ελλάδος αρ. 32526/05),
Εκτέλεση Αποφάσεων ΕΔΔΑ - Γενική Διεύθυνση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, Συμβούλιο Ευρώπης,
Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI),
Mr. Thomas Hammarberg - Επίτροπος στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,
ΕΚΤ-Παρακολούθηση Εθνικών Πολιτικών, Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης - Ευρωπαϊκή Επιτροπή

[αρ. πρωτ. 6480/21-7-09] 20 Ιουλίου 2009

Κύριε Υπουργέ

Όπως ίσως γνωρίζετε, η Ελληνική Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (ΕΟΔΜ) και το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ), συχνά σε συνεργασία μεταξύ τους, ασχολούνται με θέματα δικαιωμάτων των Ρομά στην Ελλάδα από το 1996.

Κατά την τρέχουσα περίοδο, η ΕΟΔΜ έχει αναλάβει για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη διεξαγωγή στην Ελλάδα της έρευνας για τις δράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της επίδρασης των πολιτικών και των προγραμμάτων για την κοινωνική ένταξη των Ρομά και την καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επίσης, κατά την τρέχουσα περίοδο, το ΕΠΣΕ ενημερώνει τη Γενική Διεύθυνση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εκτέλεση της απόφασης του ΕΔΔΑ στην Υπόθεση Σπύρου Σαμπάνη κ.λ.π. κατά της Ελλάδος (παραβίαση των άρθρων 14 -διακριτική μεταχείριση- σε συνδυασμό με το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου 1 -δικαίωμα στην εκπαίδευση- και 13 -απουσία δυνατότητας πραγματικής προσφυγής- των παιδιών Ρομά Ψαριού Ασπροπύργου τους γονείς των οποίων εκπροσωπεί). Παράλληλα, εκπροσωπεί Ρομά σε τρεις υποθέσεις καταγγελλόμενων ως παράνομων εξώσεων στα Χανιά (Ιούλιος 2006), στην Πάτρα (Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2006) και στο Βοτανικό (Ιούνιος 2007) που εξετάζονται αυτή την εποχή από το ΕΔΔΑ ή την Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στον ΟΗΕ. Συνεργάζεται δε και με τη διεθνή ΜΚΟ Interights στη συλλογική προσφυγή κατά της Ελλάδας για καταγγελλόμενες παραβιάσεις των δικαιωμάτων στέγασης των Ρομά που εξετάζεται αυτή την εποχή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων.

Τέλος, ΕΟΔΜ και ΕΠΣΕ ενημερώνουν από κοινού την Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, που θα εξετάσει την εφαρμογή της αντίστοιχης Σύμβασης ICERD από την Ελλάδα στις 10-11 Αυγούστου 2009, τη Gay McDougall - Ανεξάρτητη Εμπειρογνώμονα του ΟHE για Θέματα Μειονοτήτων και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) που επισκέφθηκαν την Ελλάδα το Σεπτέμβριο 2009 και συνέταξαν εκθέσεις και για τα θέματα των Ρομά, καθώς και τον Thomas Hammarberg - Επίτροπο στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που έχει αποστείλει δύο επιστολές στις ελληνικές αρχές, το Δεκέμβριο 2006 και το Δεκέμβριο 2007, για διαφαινόμενες παραβιάσεις δικαιωμάτων των Ρομά της Πάτρας, του Ναυπλίου και του Βοτανικού.

Στα πλαίσια των δράσεων αυτών, στις 30 Μαΐου 2009, η ΕΟΔΜ έστειλε τη συνημμένη επιστολή στον Ειδικό Γραμματέα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Υπουργείου Παιδείας Στέφανο Βλαστό για σοβαρές παραβιάσεις του δικαιώματος στην εκπαίδευση παιδιών Ρομά από τον Εχέδωρο, τους Σοφάδες, τον Ασπρόπυργο και τα Σπάτα είτε με αποκλεισμό από τη δημόσια εκπαίδευση είτε με ένταξη «σε αμιγή σχολεία για τσιγγάνους μαθητές», όπως τα αποκαλεί το ΥπΕΠΘ (http://isocrates.gr/content_by_cat.asp?contentid=461&catid=165&how=&keywords=). Δυστυχώς δεν δόθηκε καμιά απάντηση μέχρι χθες που συμπληρώθηκε η 50ήμερη προθεσμία. Για αυτό απευθυνόμαστε σε σας με ανοικτή επιστολή, που κοινοποιείται στους προαναφερθέντες διεθνείς φορείς για ενημέρωσή τους. Επισυνάπτουμε δε ενδεικτικά από μια εξουσιοδότηση γονέα από τις κοινότητες Ρομά των Σοφάδων, του Ασπρόπυργου (του Σπύρου Σαμπάνη της φερώνυμης απόφασης) και των Σπάτων τους οποίους εκπροσωπούμε επίσημα και νόμιμα για την υπεράσπιση των σχετικών δικαιωμάτων τους ενώπιον κάθε αρχής περιλαμβανομένου και του ΕΔΔΑ.

Τα παιδιά Ρομά των κοινοτήτων αυτών έχουν το δικαίωμα να πηγαίνουν στο σχολείο που είναι πλησιέστερο στον τόπο διαμονής τους και όχι «σε αμιγή σχολεία για τσιγγάνους μαθητές». Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν το 4ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων και το 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου, που είναι μακρύτερα είναι από τον τόπο κατοικίας των Ρομά από ότι το 1ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων και το 10ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου. Επίσης, η εκπαίδευση σε αυτά τα «αμιγή σχολεία» είναι είτε υποβαθμισμένη είτε ανύπαρκτη. Η δε υποχρεωτική εκπαίδευση είναι υποχρέωση όχι μόνο για τους γονείς αλλά και για την πολιτεία, η οποία οφείλει να την εξασφαλίζει ακόμα και αν ολιγωρούν οι γονείς και να παρέχει την απαιτούμενη επιμόρφωση και στήριξη των εκπαιδευτικών και των γονέων. Οι οργανώσεις μας γνωρίζουν πως υπάρχει απαραίτητη γνώση και εμπειρία από ανάλογη ιδιαίτερη επιτυχημένη δράση του προγράμματος «Ένταξη μουσουλμανοπαίδων στην Εκπαίδευση 2005-2007» με τίτλο «Ενέργειες υποστήριξης μειονοτικού μαθητικού πληθυσμού με ιδιαίτερα προβλήματα» στους οικισμούς: Ήφαιστο και Αλάν Κουγιού Δήμου Κομοτηνής (Ν. Ροδόπης), Μελέτη Δήμου Αιγείρου (Ν. Ροδόπης), «Μαχαλά» και Βέλκιο Δήμου Σαπών (Ν. Ροδόπης), Δροσερό Δήμου Ξάνθης (Ν. Ξάνθης) και «Μαχαλά Άβαντο» Δήμου Αλεξανδρούπολης (Ν. Έβρου). Δικαίωμα άμεσης πρόσβασης από το Σεπτέμβριο 2009 σε παρόμοια προγράμματα θεωρούμε πως έχουν και οι Χριστιανοί Ρομά από τον Εχέδωρο, τους Σοφάδες, τον Ασπρόπυργο και τα Σπάτα, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η διαρροή, παράλληλα με την ένταξή τους στα από το νόμο προβλεπόμενα εγγύτερα σχολεία που δεν θα είναι «αμιγή σχολεία για τσιγγάνους μαθητές», κάτι που παραβιάζει την απόφαση Σπύρου Σαμπάνης κ.λ.π. κατά της Ελλάδος.

Παρακαλούμε για μια συνάντησή μας μαζί σας ή με αρμόδιο στέλεχος του Υπουργείου ή γραπτή απάντηση μέχρι τέλη Ιουλίου 2009 για να μας γνωρίσετε υπεύθυνα και οριστικά τι θα πράξει η πολιτεία για την ισότιμη πρόσβαση στη δημόσια εκπαίδευση των παιδιών Ρομά από τις τέσσερις κοινότητες. Την ενημέρωση αυτή θα συμπεριλάβουμε στην έκθεση που θα υποβάλουμε στην Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων στις 3 Αυγούστου 2009 και στην ενημέρωση της Επιτροπής που θα κάνουμε στις 10 Αυγούστου 2009 πριν την εξέταση της Ελλάδας. Επίσης, θα κρίνουμε αν θα υποβληθούν προσφυγές στο ΕΔΔΑ για τις κοινότητες αυτές.

Με εκτίμηση




Ναυσικά Παπανικολάτου Παναγιώτης Δημητράς
Εκπρόσωπος ΕΟΔΜ Εκπρόσωπος ΕΠΣΕ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΩΝ (ΕΟΔΜ)
Τ.Θ. 60820, 15304 Γλυκά Νερά, Tηλ. 2103472259 Fax: 2106018760
email: nafsika@greekhelsinki.gr ιστοσελίδα: http://cm.greekhelsinki.gr/

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΣΤΟΧΕΥΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

30 Μαΐου 2009

Κύριο Στέφανο Βλαστό
Ειδικό Γραμματέα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Υπουργείου Παιδείας

Αξιότιμε Κύριε Ειδικέ Γραμματέα

Όπως ήδη γνωρίζετε, κάνουμε μια έρευνα για τις δράσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της επίδρασης των πολιτικών και των προγραμμάτων για την κοινωνική ένταξη των Ρομά και την καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η έρευνα (περιγραφή στα αγγλικά: http://www.errc.org/db/03/B3/m000003B3.pdf) διεξάγεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά (ERRC) για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε 18 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελληνική Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (ΕΟΔΜ) έχει αναλάβει τη διεξαγωγή της έρευνας στην Ελλάδα. Αφού ολοκληρωθεί η έρευνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συντάξει εκθέσεις οι οποίες θα δημοσιευτούν. Περιμένουμε να μας στείλετε το συμπληρωμένο ερωτηματολόγιο με τις απαντήσεις του Υπουργείου Εσωτερικών που έπρεπε να είχε σταλεί μέχρι χθες.

Στο μεταξύ, κατά την πρόσφατη επίσκεψη σε κοινότητες Ρομά στα πλαίσια της έρευνας, μας δημιουργήθηκαν μερικές συγκεκριμένες απορίες για τις οποίες θα εκτιμούσαμε να είχαμε την υπεύθυνη θέση του Υπουργείου Παιδείας:

1. Στο θεωρούμενο από την πολιτεία αλλά και κάθε άλλο φορέα πρότυπο Νέο Οικισμό Σοφάδων, όπου κτίσθηκαν για τους Ρομά σπίτια 140 τ.μ., τα παιδιά δεν πηγαίνουν στο κατά νόμο πλησιέστερο 1ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων, αλλά στο ευρισκόμενο στον Παλαιό Οικισμό Ρομά 4ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων που λειτουργεί αποκλειστικά με μαθητές και μαθήτριες Ρομά, ενώ μη Ρομά παιδιά που μένουν πιο κοντά στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων πηγαίνουν στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Σοφάδων. Υπάρχει δηλαδή συνειδητός εθνοτικός διαχωρισμός των παιδιών κατά παράβαση τόσο της ελληνικής νομοθεσίας όσο και των διεθνών συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα της ΕΣΔΑ όπως αυτή ερμηνεύεται στην Υπόθεση Σαμπάνης κατά Ελλάδας (http://www.nsk.gr/edad/ee494.pdf).

2. Σε ότι δε αφορά τα παιδιά Ρομά στα οποία αναφέρεται η Υπόθεση Σαμπάνης κατά Ελλάδας, αυτά, παρά την απόφαση αυτή, συνεχίζουν να υποχρεούνται να φοιτούν στο αποκλειστικά για αυτά σχολικό παράρτημα (που μετονομάσθηκε σε 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου). Το σχολείο αυτό είναι μακρύτερα από τον καταυλισμό από ότι το 10ο Δημοτικό Σχολείο (για τη μεταφορά των παιδιά Ρομά υπήρχε λεωφορείο) ενώ κανένα παιδί μη Ρομ που μένει κοντά –ακόμα και δίπλα- στο σχολείο αυτό δεν φοιτά εκεί. Τα 54-60 παιδιά Ρομά που ξεκίνησαν έχουν παύσει να φοιτούν στο σχολείο αυτό αφού φαίνεται πως, μεταξύ των άλλων, εκτός του διευθύνοντα οι άλλοι εκπαιδευτικοί (νεοδιορισμένοι αναπληρωτές χωρίς καμιά επιμόρφωση) αδυνατούσαν να διδάξουν αποτελεσματικά στις προπαρασκευαστικές τάξεις και μεταχειρίστηκαν συχνά τα παιδιά με τρόπο που θεωρήθηκε από αυτά και τους γονείς τους ως τουλάχιστο μειωτικός. Η απουσία υποστήριξης από κοινωνικούς λειτουργούς, ΜΚΟ ή διαμεσολαβητές κατέστησε την αποχή από το σχολείο μόνιμη. Παράλληλα, υπήρξαν και επεισόδια με μη Ρομά παιδιά, μεταξύ των άλλων καθώς το σχολικό δεν είχε πρόσβαση στο σχολείο, αλλά τα άφηνε μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από το σχολείο, σε μια συνοικία παλιννοστούντων. Μετά από αυτά, οι γονείς Ρομά αποκλείουν να ξαναπάνε τα παιδιά τους στο απομακρυσμένο σχολείο και ζητούν εύλογα να φοιτήσουν στο 10ο Δημοτικό ή –κατανοητό για αυτούς- σε σχολείο που να υπάρχει μέσα ή δίπλα στον καταυλισμό ώστε να το αισθάνονται οικείο και ασφαλές.

3. Σε ότι αφορά τα 18-19 παιδιά Ρομά του οικισμού των Σπάτων που πήγαν στο 3ο Δημοτικό Σχολείο, για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια και μετά από παρέμβαση της Ανεξάρτητης Εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ για Μειονοτικά Θέματα Gay McDougall που επισκέφθηκε τον οικισμό στις 10 Σεπτεμβρίου 2008, και πάλι, παρά τις συστηματικές προσπάθειες του διευθυντή να ενταχθούν τα παιδιά, η μοναδική νεοδιορισμένη αναπληρώτρια εκπαιδευτικός χωρίς καμιά επιμόρφωση αδυνατούσε να διδάξει αποτελεσματικά στη μοναδική προπαρασκευαστική τάξη για όλα τα παιδιά 6-13 ετών και σιγά-σιγά τα απομάκρυνε λόγω ατίθασης συμπεριφοράς ή απουσιών, με αποτέλεσμα να ολοκληρώνουν τη σχολική χρονιά μόνο 3-4 παιδιά και να μην υπάρχει καμιά προοπτική συνέχισης κατά την επόμενη χρονιά. Και εδώ, η απουσία υποστήριξης από κοινωνικούς λειτουργούς, ΜΚΟ ή διαμεσολαβητές κατέστησε την αποχή από το σχολείο μόνιμη.

4. Τέλος, ελάχιστα από τα εκατοντάδες παιδιά του οικισμού Ρομά Εχεδώρου (που εγκαινιάστηκε πανηγυρικά το Νοέμβριο 2000 από τον τότε πρωθυπουργό επειδή είχε θεωρηθεί πρότυπος) πήγαιναν και πηγαίνουν σχολείο καθώς, μεταξύ άλλων, η πολιτεία τα έχει μοιράσει από την αρχή σε πολλά σχολεία και όχι στο κατά νόμο πλησιέστερο δημοτικό, διασπορά που λειτουργεί αποτρεπτικά για την ένταξή τους.

Είμαστε στη διάθεσή σας για την παροχή πρόσθετων στοιχείων και ανταλλαγή απόψεων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.

Παρακαλούμε να έχουμε την απάντησή σας στα ερωτήματα αυτά μέχρι τις 15 Ιουνίου 2009 ώστε να την περιλάβουμε στην έκθεσή μας.

Με εκτίμηση





Ναυσικά Παπανικολάτου
Εκπρόσωπος Ελληνικής Ομάδας για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων