Κλείσαμε τις θαλάσσιες πόρτες, μπάζουμε στη στεριά

Αναδημοσίευση από www.enet.gr (27-9-2010)

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΡΝΕΛΛΟΥ

Ενα τροπάριο ψάλλουν τα τελευταία χρόνια οι Ελληνες υπουργοί στις Βρυξέλλες και στις λοιπές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όποτε γίνονται σχετικά συμβούλια για τη μετανάστευση, και το μόνο που αλλάζουν είναι το ποσοστό εισροών, που διαρκώς αυξάνει σε βάρος της χώρας με τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση στην ευρωζώνη.
«Οσο άρτια κι αν οργανώσουμε το σύστημα υποδοχής, φιλοξενίας και ασύλου, είναι βέβαιο ότι ποτέ δεν θα μπορέσουμε να είμαστε συνεπείς προς τις διεθνείς και κοινοτικές υποχρεώσεις μας, διότι καλούμαστε να χειριστούμε μόνοι μας αυτόν τον εξαιρετικά υψηλό αριθμό μη νόμιμα εισερχομένων μεταναστών, που ξεπερνά το 82% του συνόλου όσων φτάνουν στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.». Αυτά πάνω-κάτω λέει το τροπάριο για ένα πραγματικά τεράστιο και πολύπλοκο πρόβλημα, που το ανάγουν σε μη διαχειρίσιμο οι αλλοπρόσαλλες πολιτικές προσεγγίσεις του, που βρίθουν υποκρισίας, αποσπασματικότητας και ασυνέχειας. Και το ίδιο θα ξανακούσει η Ευρωπαία επίτροπος για τα κοινωνικά δικαιώματα Σεσίλια Μάλστρομ, σήμερα στην Αθήνα. Οπου προφανώς θα της επιδοθούν τα νεότερα στοιχεία που καταγράφουν αύξηση 3,32% στις συλλήψες μεταναστών για παράνομη είσοδο και παραμονή στους πρώτους οκτώ μήνες του '10 σε σχέση με τους αντίστοιχους πρώτους του '09. Και θα διευκρινιστεί ότι οι οργανωμένες περιπολίες του FRONTEX μπορεί να απέφεραν μείωση των εισροών κατά 65% στα θαλάσσια σύνορα, αλλά αυτή αντισταθμίστηκε με την κατά 48% αύξησή τους στα χερσαία. Και ιδίως στην περιοχή της ροής του Εβρου, στο τμήμα μεταξύ Καστανιάς και Νέας Βύσσας, όπου υπάρχει πραγματικό χερσαίο σύνορο με την Τουρκία, καθώς σε εκείνο το κομμάτι η κοίτη του ποταμού διέρχεται από την ενδοχώρα των γειτόνων και δεν αποτελεί συνοριακή γραμμή.

Εκεί εκατοντάδες άνθρωποι, με συνοδευμένους και ασυνόδευτους ανηλίκους, βαδίζουν μέσα στα χωράφια με τα ηλιοτρόπια και φωνάζουν police police, εκλιπαρώντας να συλληφθούν για να φάνε ψωμί και να λυγίσουν τα πόδια στο κέντρο καταγραφής. Υστερα από λίγες μέρες, πούλμαν θα τους αποβιβάσουν στα πεζοδρόμια πέριξ της Ομόνοιας.

Οι Τούρκοι

Οπως λένε αξιωματούχοι της ελληνικής πλευράς, οι Τούρκοι εξαφανίζονται τους τελευταίους μήνες από τα φυλάκια την ώρα των διελεύσεων για να αποφύγουν τα ενοχλητικά καλέσματα με τις ντουντούκες από την άλλη όχθη, που τους καλούν να διαπιστώσουν τις διελεύσεις και να τις σταματήσουν. Εδώ και περίπου έναν χρόνο οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ελλάδα έχει σταματήσει τη μη νόμιμη διαδικασία των επαναπροωθήσεων με βάρκες, άμα τη εισόδω, και αυτός είναι ένας ακόμη από τους λόγους που η τουρκική πλευρά έχει ελαστικοποιήσει τη λειτουργία των φυλακίων της.

Η περίφημη συμφωνία επανεισδοχής με τους γείτονες που υπέγραψε ο νυν πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου το 2002, έχει αποδειχτεί πρακτικά μια μεγάλη φάρσα, που έγινε ακόμη μεγαλύτερη την περασμένη άνοιξη, όταν δήθεν επαναβεβαιώθηκε με ένα μνημόνιο. Ανέλαβαν, λέει, οι γείτονες την υποχρέωση να ορίσουν ένα λιμάνι πέριξ της Σμύρνης για να γίνονται οι επανεισδοχές και επίσης τη δέσμευση να κάνουν δεκτά τουλάχιστον 1.000 αιτήματα τον χρόνο. Πρόσθεσαν, όμως, την προϋπόθεση να αναγνωρίζονται οι μετανάστες από τις πρεσβείες στην Αγκυρα ή τα προξενεία στην Πόλη για να τους δέχονται. Κοντολογίς, αδιέξοδο που δείχνουν και οι αριθμοί, καθώς τα τελευταία 8 χρόνια η Ελλάδα έχει ζητήσει επίσημα την επανεισδοχή 76.846 ατόμων και οι γείτονες έχουν αποδεχτεί, μάλλον για τα προσχήματα, μόλις 2.592.

Η δεύτερη μεγάλη φάρσα αφορά τον περίφημο κανονισμό «Δουβλίνο 2» που δέχτηκε με κάτω τα χέρια η κυβέρνηση το 1992 και από την εφαρμογή του το 1993 έχουν υποβληθεί στην Ελλάδα περίπου 25 χιλιάδες αιτήσεις αποδοχής μεταναστών που πρωτομπήκαν στην Ε.Ε. από την Ελλάδα. Ο κανονισμός λέει ότι η αίτηση ασύλου υποβάλλεται μόνο στη χώρα πρώτης εισόδου και αυτός επιστρέφεται στην Αθήνα ακόμη κι αν βρεθεί στις Αζόρες.

Το γωνιώδες, γεμάτο πτυχώσεις ζήτημα της παγκόσμιας κλίμακας μετακίνησης πληθυσμών προσεγγίζουν με διαφορετικά κίνητρα και ρόλους: διενείς οργανισμοί, ανθρωπιστικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις, δικηγορικές εταιρείες, δουλεμπορικά δίκτυα, υπουργεία, νομαρχίες. Γενική γραφικότητα, ανθρωπιστική υποκρισία, ξενοφοβική υστερία και γενικευμένη αμηχανία είναι οι κυριότερες φάσεις με τις οποίες έχει ν' αντιμετωπίσει ώς τώρα το ζήτημα η κοινωνία, αλλά και οι οργανωμένοι πολιτικοί και κομματικοί φορείς.

Περιμένοντας την επίτροπο

Το πολυδιαφημισμένο Εθνικό Σύστημα Διαχείρισης Ροών, το οποίο έχει ήδη σταλεί στην αρμόδια επιτροπή, αναμένεται να συζητηθεί σήμερα, κατά την επίσκεψη της κ. Μάλστρομ στην Ελλάδα, και προβλέπει, σύμφωνα με τους εμπνευστές του:

* Δημιουργία διαδικασιών και δομών πρώτης υποδοχής. Στόχος είναι η λειτουργία κινητών μονάδων υποδοχής καθώς και η δημιουργία τριών Κέντρων Πρώτης Υποδοχής σε Εβρο, Δωδεκάνησα και Λέσβο μέχρι τα τέλη του 2011.

* Σύσταση μιας νέας ανεξάρτητης από την Ελληνική Αστυνομία Υπηρεσίας Ασύλου. Στόχος είναι η ριζική αναμόρφωση της διαδικασίας ασύλου και η δημιουργία μιας νέας υπηρεσίας με περιφερειακή διάρθρωση και στελέχωση από πολιτικό προσωπικό, η οποία θα τεθεί σε λειτουργία τον Οκτώβριο του 2011. Ηδη έχει υπογραφεί από τον απελθόντα υπουργό Προστασίας του Πολίτη το Προεδρικό Διάταγμα για το μεταβατικό στάδιο.

* Εκσυγχρονισμό διαδικασιών και δομών για την υποστήριξη των ευπαθών ομάδων (π.χ. χιλιάδες ασυνόδευτοι μάλλον ανήλικοι με σοβαρή αδυναμία διαπίστωσης της ανηλικότητας). Στόχος είναι η βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών, η αύξηση της χωρητικότητας των κέντρων φιλοξενίας, η ενίσχυση των εναλακτικών υποστηρικτικών δράσεων.

* Δημιουργία νέων πρότυπων Κέντρων Κράτησης των υπό απέλαση αλλοδαπών. Στόχος είναι η βελτίωση των υπαρχόντων με βάση τα κριτήρια, η μετατροπή των ΕΧΠΑ σε κέντρα επανεισδοχής και η δημιουργία δύο τουλάχιστον νέων πρότυπων κέντρων κράτησης δυναμικότητας 1.000 θέσεων.

* Βελτίωση των επιδόσεων στις επιστροφές. Στόχος είναι η σύναψη διμερών συμφωνιών επανεισδοχής με κράτη από τα οποία έχουμε υψηλές μεταναστευτικές ροές καθώς και η περαιτέρω ανάπτυξη του προγράμματος εθελούσιων επαναπατρισμών. Στο πλαίσιο αυτό ανθούν πρωτοβουλίες από ΜΚΟ και οργανισμούς που πληρώνονται από την Ε.Ε. ως γραφεία ταξιδίων.

Ολο αυτό το ασαφές πλαίσιο έχει υποβληθεί για να αντληθούν περίπου 200 εκατομμύρια ευρώ από τα κοινοτικά ταμεία, τα οποία δεν αρκούν, δεδομένων των μεγεθών, για τη διαχείριση του ζητήματος ούτε για μισό χρόνο. Η επίσκεψη Μάλστρομ στην Αθήνα θα κρίνει την τύχη του σχεδίου. Δηλαδή, τη χρηματοδότησή του ή όχι με βάση τις προοπτικές υλοποίησής του. *

Στην Ελλάδα το 82% των μεταναστών που φτάνουν στην Ε.Ε.
52.000 για άσυλο

Πάνω από 47 χιλιάδες είναι τα αιτήματα χορήγησης ασύλου που εκκρεμούν σε β' βαθμό, ενώ οι εκκρεμείς σε α' βαθμό αιτήσεις είναι περίπου 5 χιλιάδες. Θα ήταν δε πολύ περισσότερες, εάν η κυβέρνηση δεν είχε ανασχέσει τις διαδικασίες υποβολής αιτήσεων, υποσχόμενη αλλαγή του καθεστώτος και ίδρυση αυτόνομης υπηρεσίας ασύλου. Ετσι, οι μεγάλες ουρές που παρατηρούνταν πέρυσι στην οδό Πέτρου Ράλλη δεν υπάρχουν πια. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν βολευτεί προσωρινά με την πιστοποίησή τους και την οδηγία - εντολή να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Για την αδυναμία της να έχει αξιόπιστο σύστημα εξέτασης αιτημάτων ασύλου έχει επανειλημμένως κατηγορηθεί η Ελλάδα. Οι επιστροφές από την Ευρωπαϊκή Ενωση θα ήταν πολλαπλάσιες, εάν οι αλλοδαποί δεν προσέφευγαν στα εκεί δικαστήρια κατά των αποφάσεων που «τους επέστρεφαν» βάσει «Δουβλίνου ΙΙ» στη χώρα μας. Οι περισσότεροι αναφέρονται σε αναχρονιστικές συνθήκες, που τους ανάγκασαν να διαφύγουν από την Ελλάδα στην Ευρώπη.

Πρόγραμμα επαναπατρισμού

Πρόγραμμα εθελούσιου επαναπατρισμού μεταναστών χρηματοδοτεί η Ε.Ε. και έχει προβλέψει χρηματοδοτήσεις 600 χιλιάδων ευρώ για το 2009 και ενός εκατομμυρίου για το 2010.

Υστερα από διαγωνισμό, την υλοποίηση του προγράμματος ανέλαβε ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) που τώρα υλοποιεί το πρόγραμμα του περασμένου χρόνου. Μόλις λίγες δεκάδες έχουν επαναπατριστεί μέχρι τώρα, κυρίως προς το Αφγανιστάν, ενώ έως το τέλος του έτους υπολογίζεται να φύγουν με το επιδοτούμενο πρόγραμμα περίπου 400 άτομα. Από τα μέσα του 2009 και το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη προχώρησε σε μερικές εκατοντάδες απελάσεις, με ειδικές πτήσεις τσάρτερ. Οπως λέγεται οι περισσότεροι από τους απελαθέντες ήταν επαναπατρισθέντες με τη θέλησή τους. Συνολικά έφυγαν με αυτό το σύστημα περίπου 700 άτομα πριν ακόμη αρχίσει η υλοποίηση του προγράμματος από τον ΔΟΜ.