Ζητείται νομοθετικός επαναπροσδιορισμός του όρου "καθηγητής πανεπιστημίου"

Αναδημοσίευση του άρθρου «Γιατί οι πανεπιστημιακοί παραμελούν τα καθήκοντά τους» από τον ιστοχώρο newstime.gr (http://www.newstime.gr/?i=nt.el.article&id=29496)

Του Κωνσταντίνου Μαγκλιβέρα*
Πολύ πρόσφατα σε άρθρο στο «Εξπρές» ο Ε. Λαζαρίδης ανέφερε ότι το «φαινόμενο κινητικότητας των καθηγητών των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων τείνει να λάβει μορφή πανδημίας». Και δεν αναφερόταν στην κινητικότητα προς πανεπιστήμια του εξωτερικού αλλά προς αλλότριες (όσον αφορά το έργο του ακαδημαϊκού διδασκάλου) απασχολήσεις και δραστηριότητες πλήρους απασχόλησης, όπως πρόεδροι Δ.Σ. και διευθύνοντες σύμβουλοι σε εταιρείες του δημόσιου τομέα (όχι μόνο ΔΕΚΟ) αλλά και του ιδιωτικού τομέα, πάσης φύσεως και μορφής σύμβουλοι (το οποίο διαφοροποιείται από την άσκηση ελευθέριου επαγγέλματος που ο νόμος επιτρέπει στους πανεπιστημιακούς), πρόεδροι και αντιπρόεδροι, διοικητές και υποδιοικητές δημόσιων οργανισμών, νοσοκομείων, ανεξαρτήτων (sic) διοικητικών αρχών, άλλων δημόσιων υπηρεσιών που χαίρουν οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας, νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου που εποπτεύονται από κάποιο υπουργείο, … ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Και φυσικά δεν έχουμε περιλάβει τις επιτροπές, τις ομάδες εργασίας, τις επιτροπές εμπειρογνωμόνων, κ.λπ. που κατά κόρον δημιουργούνται στα υπουργεία και τους δημόσιους οργανισμούς. Όσο γιγαντώνεται το Ελληνικό Δημόσιο και όσο ο ιδιωτικός τομέας ανακαλύπτει πόσο «μουράτο» είναι να έχεις και έναν καθηγητή σε θέση προβολής, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι «ανάγκες» στην εξω-πανεπιστημιακή απασχόληση καθηγητών. Στην οικονομικά εξαντλημένη Ελλάδα, όπου ακολουθείται πιστά από όλους τους υπουργούς Παιδείας -ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης- το μότο «κάθε πόλη και ΑΕΙ, κάθε κωμόπολη και ΤΕΙ» αλλά και το μότο «κλείνει στρατόπεδο, ανοίγει πανεπιστήμιο», το επάγγελμα του πανεπιστημιακού όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει καμία κρίση, αλλά αντιθέτως γνωρίζει συνεχώς νέες σελίδες δόξας. Στο ερώτημα: «Θέλεις να τοποθετήσεις κάποιον αλλά δε θέλεις να σε κατηγορήσουν για την επιλογή σου;», η απάντηση είναι απλή: «Επίλεξε έναν πανεπιστημιακό. Ποιος θα αμφισβητήσει τις σπουδές, τις γνώσεις, το κύρος;» Και φυσικά, οι πανεπιστημιακοί δεν αντιμετωπίζουν αυτές τις ανοησίες περί διπλοθεσίας και άλλων περιορισμών στην παράλληλη απασχόληση (για να μην πούμε εργασία και θιγεί κανείς).
Όσοι δημόσιοι υπάλληλοι επιλέξουν να ασχοληθούν με την πολιτική και ευελπιστούν να καταστούν εκπρόσωποι της λαϊκής θέλησης (δηλαδή βουλευτές) πρέπει πρώτα να παραιτηθούν. Πολύ σωστό και δίκαιο. Το Σύνταγμα (στο άρθρο 56 παράγραφος 2) εξαιρεί ρητά τους καθηγητές των ΑΕΙ από αυτή την υποχρέωση. Συνεπώς, δεν υπάρχει κανένα ρίσκο: ό,τι και εάν συμβεί, η θέση σου θα σε περιμένει πάντα στο πανεπιστήμιο. Σε μια χώρα που με το παραμικρό ακούγεται το αφοπλιστικό: «αυτό είναι αντισυνταγματικό» και η απειλή «θα σε πάω στα δικαστήρια» είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι, από όσα κανείς μπορεί να γνωρίζει, δεν έχει αμφισβητηθεί η νομιμότητα της διάταξης αυτής, με τον πολύ απλό λόγο ότι παραβιάζει κατάφωρα την ισότητα των Ελλήνων απέναντι στο νόμο. Διότι ποιο είναι αυτό το υπέρτατο εθνικό συμφέρον που διακυβεύεται όταν ένας καθηγητής αναγκαστεί να παραιτηθεί από τη θέση του προκειμένου να ικανοποιήσει την επιθυμία του και να γίνει ένας από τους «300»; Πώς μπορεί άραγε να αιτιολογηθεί αυτή η προνομιακή αντιμετώπιση;
Τελικά, ποιο είναι το έργο του ακαδημαϊκού διδασκάλου; Διότι είναι προφανές ότι δε μπορεί και να διδάσκει και να διεξάγει έρευνα και να δημοσιεύει βιβλία και άρθρα και να συμμετέχει σε συνέδρια (φυσικά μιλάμε για το εξωτερικό) και, παράλληλα, να διοικεί έναν οργανισμό επί καθημερινής βάσεως. Ακόμη και εάν υποτεθεί ότι μπορεί να τα κάνει όλα αυτά, είναι σαφές ότι δεν θα γίνονται στο επίπεδο και με την αποτελεσματικότητα που πρέπει και οφείλει να γίνονται. Και, φυσικά, η λύση δεν είναι η διδασκαλία να διεξάγεται από έναν από τους πάσης φύσεως βοηθούς (με την ευρεία έννοια του όρου). Επειδή η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Παιδείας αφήνει να εννοηθεί ότι θα προβεί σε ευρείας κλίμακας αλλαγές στη νομοθεσία που διέπει την Ανωτάτη Εκπαίδευση, ένα από τα θέματα που θα πρέπει με τόλμη να αντιμετωπίσει είναι ο επαναπροσδιορισμός του όρου «καθηγητής πανεπιστημίου» και, επιπλέον, λόγω της κατάχρησης που παρατηρείται να θέσει αυστηρούς κανόνες για τις παράλληλες απασχολήσεις και δραστηριότητές τους. Το επάγγελμα του πανεπιστημιακού θα πρέπει να είναι σίγουρο, επικερδές και «μουράτο» αλλά για εντελώς διαφορετικούς λόγους: για να μπορεί ελεύθερα να εκφράζεται ακόμη και όταν δεν γίνεται αρεστός σε μια πλειοψηφία ή/και σε μια δυνατή μειοψηφία, για να αποζημιωθεί για τις πολύχρονες σπουδές του και διότι στο εξωτερικό ένα από τα ελάχιστα πράγματα που φανερώνουν ότι η Ελλάδα υπάρχει, είναι οι επιστήμονες των ΑΕΙ και των ΤΕΙ που συμμετέχουν σε διεθνή συνέδρια, που εκδίδουν τα βιβλία τους σε οίκους της αλλοδαπής και που δημοσιεύουν τα άρθρα τους στα περιοδικά που δημοσιεύουν οι συνάδελφοί τους από όλο τον κόσμο. Και, όπως μπορεί κανείς εύκολα να διαπιστώσει, κάθε χρόνο μειώνεται αυτή η διεθνής παρουσία. Αντιθέτως, αυξάνονται οι θέσεις στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα που κατέχονται από ακαδημαϊκούς δασκάλους.

*Ο Κωνσταντίνος Μαγκλιβέρας διδάσκει το μάθημα «Διεθνείς Οργανισμοί» στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.