ΟΧΙ ΜΑΖΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΓΩΓΕΣ - ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΓΩΓΗΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Αναδημοσίευση από: www.hlhr.gr


• Τους τελευταίους μήνες – από την επέτειο του Πολυτεχνείου και της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου ως τις πιο πρόσφατες απεργιακές κινητοποιήσεις των εργαζομένων - η ελληνική αστυνομία ακολουθεί την καινοφανή πρακτική μαζικών προσαγωγών πριν και κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.
• Η πρακτική αυτή παραβιάζει τη νομιμότητα στο βωμό προφανών σκοπιμοτήτων.
• Η αντιμετώπιση της διογκούμενης έντασης της κοινωνικής διαμαρτυρίας στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης ούτε δικαιολογεί, ούτε επιτρέπει την αναίρεση των εγγυητικών λειτουργιών του Συντάγματος στο πλαίσιο της προσαγωγής.
• Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επισημαίνει πως η προσαγωγή πρέπει πάντα να είναι επαρκώς αιτιολογημένη με αναγωγή σε εξατομικευμένες υπόνοιες τέλεσης συγκεκριμένου ποινικού αδικήματος. Δεν είναι τρόπος καταγραφής των στοιχειών των πολιτών, ώστε να είναι στη διάθεση των αρχών προς κάθε χρήση.

Σύμφωνα με το π.δ. 141/1991 άρ. 74 παρ. 15 περ. θ΄, στο αστυνομικό τμήμα οδηγούνται για εξέταση «άτομα τα οποία στερούνται στοιχείων αποδεικτικών της ταυτότητάς τους ή τα οποία, εξαιτίας του τόπου, του χρόνου, των περιστάσεων και της συμπεριφοράς τους δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέργειας. Τα προσαγόμενα στο αστυνομικό κατάστημα άτομα δέον όπως μη παραμένουν σ' αυτό πέραν του χρόνου ο οποίος είναι απολύτως αναγκαίος για το σκοπό για τον οποίο προσήχθησαν». Συνεπώς, η επονομαζόμενη προσαγωγή ατόμου που κατέχει αποδεικτικό στοιχείο της ταυτότητάς του επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση που η συμπεριφορά του, και όχι απλώς ο τόπος, ο χρόνος και οι περιστάσεις, κινεί υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος. Αυτό σημαίνει ότι η προσαγωγή πρέπει να είναι επαρκώς αιτιολογημένη με αναγωγή σε εξατομικευμένες υπόνοιες τέλεσης ποινικού αδικήματος και δεν είναι ένας τρόπος καταγραφής των στοιχείων των πολιτών, ώστε να είναι στη διάθεση των αρχών προς κάθε χρήση.
Η διάταξη αυτή, πρέπει να ερμηνεύεται υπό το φως τόσο του άρθρου 6 παρ. 1 σύμφωνα με το οποίο «κανείς δεν συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα που πρέπει να επιδοθεί τη στιγμή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση…» όσο και του άρ. 25 παρ. 1 του Συντάγματος σύμφωνα με το οποίο «…οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας».
Δεδομένου λοιπόν, ότι η προσαγωγή είναι στην πραγματικότητα μία, έστω λίγων ωρών, σύλληψη, αυτή δεν μπορεί να διενεργείται σε νομικό κενό και χωρίς εγγυήσεις (με το πρόσχημα του προσωρινού της χαρακτήρα), ούτε να γίνεται βασιζόμενη σε μια γενική αίσθηση επαγγελματικού ενστίκτου των αστυνομικών οργάνων, αδιόρατη διαίσθηση ή αφηρημένη υποψία τους, αλλά θα πρέπει να είναι επαρκώς αιτιολογημένη και απολύτως εξατομικευμένη.
Ως εκ τούτου, οι πλέον των 800 προσαγωγών που συντελέστηκαν σε μία μόνο ημέρα (την 6η Δεκεμβρίου 2009) - και οι εκατοντάδες άλλες που πλέον διενεργούνται συστηματικά πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από κάθε μεγάλη διαδήλωση- δεν συμβαδίζουν με τις ως άνω απαιτήσεις στοιχειώδους νομιμότητας δράσης των οργάνων δημόσιας τάξης. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η ομόθυμη καταδίκη από αρμόδιους θεσμικούς φορείς και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για το ζήτημα των προσαγωγών στη χώρα μας (Συνήγορος του Πολίτη, Ευρωπαίος Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ στα θέματα προστασίας των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, Διεθνής Αμνηστία κτλ).
Ήδη δε με πρόσφατη νομολογία του (12-01-2010), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων Ανθρώπου, έθεσε τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες –και μόνο- είναι νόμιμα σε μια δημοκρατική κοινωνία ο έλεγχος ταυτότητας, η σωματική έρευνα και η προσαγωγή ενός προσώπου, που δεν διώκεται ήδη ή δεν συλλαμβάνεται να διαπράττει αυτόφωρο αδίκημα. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, η επίκληση των λόγων για την έρευνα και προσωρινή σύλληψη πολιτών, πρέπει να αφορά συγκεκριμένους, εξατομικευμένους λόγους που να τους καθιστούν ύποπτους για τέλεση συγκεκριμένων αδικημάτων και δεν αρκεί η γενική αναιτιολόγητη αστυνομική έκφραση περί υποψιών, γιατί μία τέτοια κρίση είναι τόσο αόριστη και υποκειμενική που είναι πιθανό να καθορίζεται από το χρώμα, την εμφάνιση ή την περιοχή στην οποία κινείται ο δήθεν «ύποπτος». Οι μαζικές προσαγωγές, δηλαδή στην ουσία οι ολιγόωρες συλλήψεις, για καταγραφή στοιχείων και λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων δεν συνιστούν νόμιμες ενέργειες (GILLAN ET QUINTON C. ROYAUME-UNI N° 4158/05, 12-01-2010).
Είναι σαφές ότι με την απόφασή του αυτή το ΕΔΔΑ, που καταδίκασε το Ηνωμένο Βασίλειο για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, θέτει όρους και όρια στους ελέγχους και στις προσωρινές συλλήψεις, ανοίγοντας το δρόμο της προσφυγής στο Δικαστήριο για τους χιλιάδες –μόλις σε λίγους μήνες- αυθαίρετα και αναιτιολόγητα προσωρινά συλληφθέντες στη χώρας μας (και ακολούθως της αποζημίωσης τους σε περίπτωση ήττας του ελληνικού κράτους).
Οι οποίοι (προσωρινά και προληπτικά) συλληφθέντες, στην ελληνική περίπτωση, ‘απολαμβάνουν’ επιπλέον και την εγχώρια ιδιομορφία της απαγόρευσης πρόσβασης και επικοινωνίας με συνήγορο, παρ’ ότι κρατούνται επί ώρες σε αστυνομικό κατάστημα.
Οι παρατηρήσεις αυτές, που αφορούν τον σκληρό πυρήνα θεμελιωδών δικαιωμάτων τα οποία θίγονται και άρα αναδεικνύουν ζητήματα δημοκρατικότητας του κράτους, δεν αφορούν, όπως έχουμε διαπιστώσει, μόνο τις προληπτικές προσαγωγές πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις διαδηλώσεις, αλλά η πρακτική αυτή εφαρμόζεται πλέον ευρύτατα στην καθημερινότητα των πολιτών, οι οποίοι προσάγονται από καφενεία, πάρκα, πεζοδρόμους ή ταβέρνες, χωρίς καμία απολύτως αιτιολογία και ενώ φέρουν αποδεικτικά της ταυτότητάς τους στοιχεία.
Όπως έχουμε και σε άλλες ευκαιρίες επισημάνει, δεν υπάρχει «ολίγη» παραβίαση των δικαιωμάτων, ούτε η παραβίαση μετριέται σε ώρες ταλαιπωρίας του πολίτη. Πολύ περισσότερο, που η προσωρινή σύλληψη αφήνει ίχνη στη ζωή των πολιτών, αφού ο -και μία φορά- προσαχθείς θα είναι πάντα, για τις διωκτικές και δικαστικές Αρχές, προσαχθείς, δηλαδή «ύποπτος που τη γλίτωσε».