Όταν οι «χωρίς τόπο» εν-τοπίζονται...

Η χορωδία της ουτοπίας
Άρθρο της Ελένης Παγκαλιά στο περιοδικό "Δίφωνο"

Όταν οι «χωρίς τόπο» εν-τοπίζονται...

«Θέλω να γίνω τραγουδιστής» μας είπε ο δεκάχρονος Φώτης από το Ζεφύρι. Και με το τραγούδι του ξεκίνησε η συνέντευξη τύπου για την προσπάθεια που καταβάλλεται πρώτη φορά στην Ελλάδα να δημιουργηθεί χορωδία (και αργότερα ορχήστρα) από παιδιά που δεν θα μπορούσαν ποτέ να έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με τη μουσική.


Για να το θέσουμε καλύτερα: πρόκειται για μια χορωδία με παιδιά που δεν θα είχαν ποτέ την ευκαιρία να ασχοληθούν με οτιδήποτε άλλο εκτός από τον καθημερινό αγώνα για το βιοπορισμό των ίδιων και των οικογενειών τους, εκτός από τον καθημερινό μόχθο να παραμείνουν σε ένα χώρο και να μην εκτοπίζονται διαρκώς από την κάθε φορά πατρίδα τους, από το σχολείο, από τη γειτονιά.
Ο Αρμπέν από την Αλβανία, λίγο μεγαλύτερος από τον Φώτη, ήρθε από μικρός στην Ελλάδα. Την Ελλάδα νιώθει ως πατρίδα, αν και ξέρει ότι η καταγωγή του είναι από αλλού.


«Λίγο εδώ και λίγο εκεί».


«Αυτό το μπέρδεμα στις ταυτότητες είναι ένα βασικό κριτήριο εισδοχής στη χορωδία» μας είπε η Ηλέκτρα Κούτρα, υπεύθυνη της μη κυβερνητικής οργάνωσης Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας τέτοιας προσπάθειας. «Εμπνευσμένοι από το Sistema της Βενεζουέλας [βλ. τεύχος 169] αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο. Μια χορωδία για τα παιδιά που δεν θα μπορούσαν ποτέ να έρθουν σε επαφή με τη μουσική και την τέχνη και δεν θα ενθαρρύνονταν να εκφράσουν τις ανησυχίες και τις ελπίδες τους. Εδώ, όμως, προσπαθούμε να δώσουμε και μια άλλη διάσταση, πολύ σημαντική. Να γίνει μια χορωδία των παιδιών τού κόσμου. Μια χορωδία για παιδιά πολλών διαφορετικών εθνικοτήτων και πολιτισμών, που έχουν ταλαιπωρηθεί και τείνουν να παραιτηθούν από την ελπίδα, τα οποία ωστόσο αποτελούν το ολόγραμμα των κοινωνιών. Έτσι θα έπρεπε να βλέπουμε τις κοινωνίες μας. Ως έναν παγκόσμιο χώρο, ο οποίος εμπεριέχει την ατομικότητα, ενώ η ατομικότητα παράλληλα εμπεριέχει το όλον».


Η αίσθηση τού ανήκειν σε αυτά τα παιδιά που νιώθουν να μην υπάρχουν πουθενά είναι, ίσως, ό,τι σημαντικότερο θα έχει να προσφέρει μια τέτοια προσπάθεια. Μιλάμε για παιδιά χωρίς χαρτιά, χωρίς περίθαλψη, χωρίς προσοχή από τους φορείς, χωρίς χρήματα, τα οποία μέχρι τώρα θεωρούσαν την τέχνη, πολυτέλεια. Ανεξάρτητα από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της χορωδίας, η πρώτη σημαντική στιγμή τού εγχειρήματος βρίσκεται στο βλέμμα των παιδιών αυτών που ακούνε την ανακοίνωση για τη συμμετοχή τους στη χορωδία. Ο Νίκος Λαλιώτης, καλλιτεχνικός διευθυντής τής χορωδίας, είχε τη χαρά να βρεθεί στο Διαπολιτισμικό Σχολείο τής Νέας Ιωνίας και, με την ενθουσιώδη υποστήριξη της διευθύντριας του σχολείου, κας Ρήγα, να ανακοινώσουν στα παιδιά το σχέδιο τής Ουτοπίας. «Ήταν απίστευτος ο ενθουσιασμός στα μάτια των παιδιών» μας λέει ο Ν. Λαλιώτης. «Ένιωσα φοβερή συγκίνηση με την αντίδρασή τους. Είναι πολύ σημαντικό να προσεγγίζεις παιδιά που βρίσκονται στο περιθώριο και να τα καλείς να ασχοληθούν με την τέχνη. Δεν γίνεται να είμαστε φοβικοί απέναντι στο διαφορετικό. Πρέπει να λήξει αυτή η νοοτροπία. Η σημασία τής χορωδίας για μένα έχει να κάνει με αυτό ακριβώς: με την ανάγκη να κάνουμε κάτι. Τώρα. Εμείς. Εμείς τώρα παίρνουμε την πρωτοβουλία να ανοίξουμε δρόμους και να διεκδικήσουμε μια ουσιαστική ζωή».


Ως μικρά παραδείγματα που θα αποτελέσουν μνήμες βλέπει το εγχείρημα η Η. Κούτρα. Η μέτζο σοπράνο Ειρήνη Καράγιαννη σημειώνει ότι, για να ασχοληθείς με τη μουσική, πρέπει να έχεις τα κατάλληλα ερεθίσματα. Πράγμα που δεν συμβαίνει στα παιδιά αυτά που θα αναλάβει να διδάξει. «Αν ζεις στο περιθώριο, χρειάζεται κάποιος να σε επιλέξει, να σε προωθήσει. Μόνο τότε μπορείς να κάνεις κάτι, όταν δεν έχεις τα ερεθίσματα. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να μπουν σε μια ομάδα, να ενταχθούν, να γλιτώσουν από άλλους δρόμους. Εδώ, ένα παιδί μπορεί να πάρει πράγματα σε ψυχολογικό και πρακτικό επίπεδο κι ενδεχομένως να ανακαλύψει το ταλέντο του και να διαπρέψει».
Πράγματι, μπορεί, όπως συνέβη σε άλλες χώρες, να ξεχωρίσουν άνθρωποι από τη χορωδία αυτή και να διαπρέψουν. Οι οποίοι άνθρωποι, λίγα χρόνια αργότερα, μέσα από το Δίφωνο ή κάποιο άλλο μουσικό περιοδικό, να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και τελικά να αναδειχθούν. Ενδεχομένως η απόσταση μέχρι το Μέγαρο Μουσικής να είναι μεγάλη, επεσήμανε ο Π. Μέξης, τονίζοντας: «Προσπαθούμε να αφαιρέσουμε τα οικονομικά και τα κοινωνικά εμπόδια και να αφήσουμε τα παιδιά να δημιουργήσουν». Η Ματίνα Βενετιάδου, η οποία θα διευθύνει τη χορωδία, μίλησε για τη σημασία τής ένωσης των τριών τεχνών –της μουσικής, του λόγου και της κίνησης– στην ψυχοσύνθεση των παιδιών αυτών. Και μας είπε ότι ήταν ιδιαίτερα συγκινητική η στιγμή που μια γυναίκα από το Αφγανιστάν, η οποία πουλάει αναπτήρες μόνο και μόνο για να ζήσει σε έναν τόπο χωρίς πόλεμο, έφερε το παιδί της στην πρώτη ακρόαση. «Εργάζομαι πολλά χρόνια στη μουσική εκπαίδευση» συνέχισε «αλλά πρώτη φορά βλέπω τόσο ευγενικούς ανθρώπους. Δύσκολα συναντάς τέτοια ποιότητα ανθρώπων όπως αυτοί που συνάντησα στην ακρόαση. Κι είναι σημαντικό να βλέπεις τα παιδιά που όλοι θεωρούν περιθώριο να ασχολούνται με την τέχνη.»


Το μουσικό εγχείρημα Ουτοπία έχει τύχει μέχρι στιγμής τής προσοχής καταξιωμένων μουσικών, οι οποίοι θα αναλάβουν την εκπαίδευση των παιδιών. Η λίστα με τους εθελοντές, φυσικά, παραμένει ανοιχτή. Τα παιδιά στα οποία απευθύνεται η πρόσκληση αυτή πρέπει να έχουν ηλικία από περίπου από έξι έως δεκαπέντε ετών. Προκειμένου να δημιουργηθεί ο πρώτος πυρήνας τής χορωδίας, τα παιδιά περνούν από ακρόαση. Η προσπάθεια γίνεται προς την κατεύθυνση δημιουργίας ορχήστρας, αλλά και παραπάνω από μία –ίσως– χορωδίες. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος αυτού έχουν απευθύνει ήδη προσκλήσεις συνεργασίας σε ωδεία και ιδιώτες για τη χρησιμοποίηση ή και την παραχώρηση μουσικών οργάνων. Έχουν στείλει αιτήσεις επίσης σε υπουργεία για να τους βοηθήσουν στη δημιουργία κινήτρων για την παραμονή των παιδιών στη χορωδία. Ας μην ξεχνάμε ότι τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά αναγκάζονται να δουλεύουν ή να στηρίζουν τις οικογένειές τους με διάφορους τρόπους. Έτσι, γίνεται έκκληση σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για τη χορήγηση φαγητού και κάρτας απεριορίστων διαδρομών στα παιδιά και στους συνοδούς τους. Άλλωστε, η Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα θα φροντίζει μέσα από τις υπηρεσίες της να διεκπεραιώνει διάφορα ζητήματα νομικής, ιατρικής ή εκπαιδευτικής φύσης, ζητήματα που άπτονται άμεσα με την καθημερινότητα που βιώνουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους.
Να αναφέρουμε, επίσης, ότι προς το παρόν το όλο εγχείρημα φιλοξενείται στο χώρο τής πολιτισμικής ομάδας Κενός Χώρος, Αγησιλάου 77Α, στο κέντρο τής Αθήνας, σε περιοχή όπου ζουν αρκετά από τα παιδιά αυτά.


Η μουσική δεν είναι πολυτέλεια, δεν αφορά μόνο μια ελίτ, δεν υπάρχει για να διαχωρίζει περαιτέρω τούς ανθρώπους, για να δημιουργεί διακρίσεις. Η μητέρα τού Αρμπέν από την Αλβανία μάς είπε ότι δεν θέλει το παιδί της να «μείνει σαν κι αυτήν». «Θέλω» είπε «να ασχοληθεί με τη μουσική για να κάνει κάτι καλύτερο από αυτά που έκανα εγώ».
Κλείνουμε αυτό το άρθρο με μια φράση τού Γκουστάβο Ντουνταμέλ, ενός από τους πιο επιβλητικούς μαέστρους τής εποχής μας, ο οποίος ξεκίνησε την επαφή του με τη μουσική μέσα από το Sistema τής Βενεζουέλας: «Κανείς δεν περίμενε ότι η κλασική μουσική θα γινόταν όπλο για την κοινωνική αλλαγή. Αλλά εμείς αποδείξαμε ότι οι ουτοπίες μερικές φορές γίνονται πραγματικότητα».


Για περαιτέρω λεπτομέρειες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.hahur.com ή καλέστε στο τηλέφωνο 210-6925782

Πηγή: www.difono.gr (3/8/10)