Δεύτερη ευρω-καταδίκη Ελλάδας για άθλιες συνθήκες διαβίωσης και εξώσεις Ρομά

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΤΟΥ ΕΛΣΙΝΚΙ (ΕΠΣΕ)
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

25 Μαΐου 2010

Δεύτερη ευρω-καταδίκη Ελλάδας για άθλιες συνθήκες διαβίωσης και εξώσεις Ρομά

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) καλοδέχεται τη δεύτερη μέσα σε πέντε χρόνια καταδίκη της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων μετά από τη συλλογική προσφυγή Διεθνές Κέντρο για τη Νομική Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (International Centre for the Legal Protection of Human Rights, INTERIGHTS) εναντίον Ελλάδας (προσφυγή με αριθμό 49/2008) για τις συνεχιζόμενες άθλιες συνθήκες διαβίωσης δεκάδων χιλιάδων Ρομά και τις εκατοντάδες παράνομες αναγκαστικές εξώσεις. Το ΕΠΣΕ συνεργάστηκε με το INTERIGHTS στην υποβολή της συλλογικής προσφυγής.

Στην απόφαση, η Επιτροπή κατονομάζει ενδεικτικά τις απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης
• στον καταυλισμό των Σπάτων που φιλοξενεί οικογένειες σε προκατασκευασμένες κατοικίες χωρίς παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, τρεχούμενου νερού και κεντρικής αποχέτευσης, αλλά αντ’ αυτών έχουν γεννήτριες ρεύματος και δεξαμενές νερού•
• στον καταυλισμό του Ασπροπύργου που δεν έχει βασικές παροχές κοινής ωφέλειας και
• στον καταυλισμό της Κομοτηνής (Αλάν Κογιού).
Η Επιτροπή αναφέρει επίσης μεταξύ άλλων τις αναγκαστικές εξώσεις των Ρομά στην Πάτρα, στο Βοτανικό (Αθήνα) και στα Χανιά.

Ο Εκπρόσωπος του ΕΠΣΕ Παναγιώτης Δημητράς δήλωσε: «Η κυβέρνηση πρέπει να παραδεχθεί πως το Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δράσης για τη στεγαστική αποκατάσταση των Ρομά απέτυχε, πως τα περισσότερα στεγαστικά δάνεια δεν βοήθησαν Ρομά να μετεγκατασταθούν από άθλιους καταυλισμούς σε αξιοπρεπείς οικείες, και πως αντίθετα έγιναν εκατοντάδες παράτυπες ή παράνομες αναγκαστικές εξώσεις Ρομά. Οι αρμόδιες δικαστικές και διοικητικές αρχές πρέπει να ερευνήσουν αυτές τις καταγγελίες που προκάλεσαν δύο διεθνείς καταδίκες σε πέντε χρόνια και να τιμωρήσουν τους υπεύθυνους. Η κυβέρνηση πρέπει στη συνέχεια να αναθέσει σε νέα πρόσωπα την υλοποίηση ενός ολιστικού και αποτελεσματικού προγράμματος ένταξης ώστε να συμμορφωθεί με τη διπλή καταδίκη για την παραβίαση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη και να αποφύγει τρίτη καταδίκη σε μερικά χρόνια. Η νέα προσέγγιση προϋποθέτει ότι οι αρχές θα συνεργαστούν απ’ ευθείας με τους Ρομά που ζουν σε εξαθλιωμένους καταυλισμούς και με αυτούς που πραγματικά τους εκπροσωπούν, εγκαταλείποντας τη μέχρι τώρα πρακτική συνεργασίας με αυτό-αναγορευμένους ή/και διορισμένους από την πολιτεία αφομοιωμένους ‘ηγέτες’ Ρομά.»

Ανάλυση της απόφασης

Η απόφαση καταδίκης της Ελλάδας ελήφθη στις 11 Δεκεμβρίου 2009 και δημοσιοποιήθηκε στις 25 Μαΐου 2010 και αφορούσε τη συλλογική προσφυγή Διεθνές Κέντρο για τη Νομική Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (International Centre for the Legal Protection of Human Rights, INTERIGHTS) εναντίον Ελλάδας (προσφυγή με αριθμό 49/2008 ). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων (European Committee of Social Rights, ECSR) αποφάσισε ομόφωνα ότι υπάρχει παραβίαση του Άρθρου 16 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη επειδή οι διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης των οικογενειών Ρομά δεν λαμβάνονται επαρκώς υπ’ όψη, με αποτέλεσμα ένας σημαντικός αριθμός οικογενειών Ρομά να εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες που δεν εξασφαλίζουν τις απαιτούμενες ελάχιστες συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης. Επιπλέον, η Επιτροπή αποφάνθηκε ότι υπάρχει παραβίαση του Άρθρου 16 του Χάρτη και επειδή οικογένειες Ρομά εξακολουθούν να υφίστανται αναγκαστικές εξώσεις κατά παράβαση του Χάρτη και ότι η προσφυγή σε ένδικα μέσα δεν είναι επαρκώς διαθέσιμη σ’ αυτές.

Στην απόφασή της του 2009, η ECSR υπενθύμισε ότι στη σχετική προηγούμενη απόφασή της της 8ης Δεκεμβρίου 2004 στην προσφυγή Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων Ρομά (European Roma Rights Center) εναντίον Ελλάδας (προσφυγή με αριθμό 15/2003 ), είχε ήδη κρίνει ότι η κατάσταση στην Ελλάδα παραβίαζε το Άρθρο 16 του Χάρτη επειδή αφ’ ενός υπήρχαν ανεπαρκείς μόνιμες κατοικίες για τους Ρομά και αφ’ ετέρου ανεπαρκής αριθμός προσωρινών κατοικιών ή καταυλισμών και ότι πολλά άτομα Ρομά ζούσαν υπό απαράδεκτες συνθήκες. Παράλληλα, και τότε η Επιτροπή αποφάνθηκε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα παραβίαζε το Άρθρο 16 του Χάρτη γιατί, μεταξύ άλλων, οι Ρομά υφίσταντο συχνά αναγκαστικές εξώσεις, κατά παράβαση του Χάρτη. το Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών του Ελσίνκι υπήρξε η βασική πηγή πληροφοριών για τις δύο καταγγέλουσες οργανώσεις, την ERRC και το INTERIGHTS, με τις οποίες συνεργάζεται στενά.

Υπενθυμίζοντας την απόφασή της του 2004, η ECSR παρατήρησε ότι η Ελλάδα απέτυχε ως το 2009 να λάβει τα απαραίτητα μέτρα που της είχε προτείνει στην απόφαση εκείνη, πέντε χρόνια πριν. Η ελληνική κυβέρνηση είχε πληροφορήσει την ECSR για την πρόοδό της στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Ρομά. Είχαν εγκριθεί 9.000 στεγαστικά δάνεια και εκταμιευθεί πάνω από 5.000, ενώ είχε κατασκευασθεί μόνιμος καταυλισμός στη Μεσσηνία. Η κυβέρνηση πρόβαλε και την, άσχετη με τη στέγαση των Ρομά αλλά πολύ σημαντική για τις υπόλοιπες πτυχές της ζωής τους, ίδρυση ιατροκοινωνικών κέντρων, καθώς και τις εξελίξεις στη νομοθεσία κατά των διακρίσεων. Επιπλέον, αναφορικά με το πλήθος αποδείξεων για εξώσεις που υποβλήθηκαν στην ECSR, η κυβέρνηση αμφισβήτησε λεπτομέρειες για μερικές από τις περιστάσεις ορισμένων από αυτές.

Ωστόσο, η ECSR έκρινε ότι υπάρχουν σημαντικά στοιχεία ότι πολλά άτομα Ρομά εξακολουθούν να διαβιούν σε συνθήκες που δεν ικανοποιούν τα ελάχιστα επιτρεπτά στάνταρντς. Στήριξε τα συμπεράσματά της σε υλικό που έλαβε όχι μόνο από το INTERIGHTS αλλά και από άλλες πηγές, όπως η έκθεση του Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η έκθεση για το 2008 της ελληνικής Εθνικής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρωπου, η ετήσια έκθεση για το 2007 του Συνηγόρου του Πολίτη, η έκθεση της Ανεξάρτητης Εμπειρογνώμονα των Ηνωμένων Εθνών για Μειονοτικά Θέματα προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ μετά από επίσκεψή της στην Ελλάδα το 2008 , η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (European Commission against Racism and Intolerance ) καθώς επίσης και η έκθεση της Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. με τίτλο «Συνθήκες στέγασης των Ρομά και άλλων νομάδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση» (“Housing conditions of Roma and Travellers in the European Union”) (Οκτώβριος 2009). Η ECSR αναφέρθηκε ειδικότερα, χρησιμοποιώντας ως παραδείγματα:
• τον καταυλισμό των Σπάτων κοντά στην Αθήνα που φιλοξενεί οικογένειες σε προκατασκευασμένες κατοικίες χωρίς παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, τρεχούμενου νερού και κεντρικής αποχέτευσης, αλλά αντ’ αυτών έχουν γεννήτριες ρεύματος και δεξαμενές νερού•
• τον καταυλισμό του Ασπροπύργου που δεν έχει βασικές παροχές κοινής ωφέλειας και
• τον καταυλισμό της Κομοτηνής (Αλάν Κογιού).
Η ECSR προσέθεσε ότι υπάρχουν βασικές δομικές ελλείψεις και σε πολλούς άλλους καταυλισμούς, όπως προκύπτει από τις συστάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη το 2007 όπου τόνισε την ανάγκη να υπάρξει παροχή νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και αποχέτευσης σε όλους τους καταυλισμούς.

Επιπροσθέτως, απαντώντας στον ισχυρισμό της ελληνικής κυβέρνησης ότι η νομοθεσία προσφέρει επαρκή προστασία κατά των διακρίσεων, η ECSR παρατήρησε ότι, τόσο γενικότερα όσο και ειδικά στην περίπτωση των Ρομά, η εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης δεν αρκεί από μόνη της ως προστασία κατά των διακρίσεων. Προκειμένου να επιτευχθεί η ίση μεταχείριση πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη και οι διαφορές. Η ECSR μάλιστα έκρινε ότι οι ειδικότερες διαφορές των Ρομά δεν λαμβάνονται επαρκώς υπ’ όψη και, ως εκ τούτου, οι Ρομά υφίστανται διακρίσεις στην απόλαυση του δικαιώματος στέγασης, σύμφωνα με το Άρθρο 16 του Χάρτη.

Η ECSR κατέληξε επίσης στο ότι η κυβέρνηση απέτυχε να παρουσιάσει αποδείξεις ότι ο ελληνικός νόμος περί εξώσεων προβλέπει διαβούλευση με τα άτομα που πρόκειται να υποστούν έξωση, εύλογη ειδοποίηση γι’ αυτήν καθώς επίσης και ύπαρξη εναλλακτικής στέγασης. Η κυβέρνηση επίσης απέτυχε να απαντήσει επαρκώς στους ισχυρισμούς ότι στην πράξη δεν ζητείται η γνώμη των οικογενειών Ρομά πριν τη βίαιη έξωσή τους και δεν πραγματοποιείται καμιά σοβαρή προσπάθεια εύρεσης εναλλακτικής στέγασης. Σχετικά με τη δυνατότητα πρόσβασης στα υπάρχοντα ένδικα μέσα κατά των εξώσεων, η ECSR αποφαίνεται πως στην πράξη πολλές οικογένειες Ρομά δεν είναι επαρκώς ενήμερες για το δικαίωμά τους να προσβάλλουν μια ειδοποίηση έξωσης ή δεν ξέρουν πώς να το ασκήσουν, και ειδικότερα δεν ωφελούνται από το δικαίωμά τους σε νομική βοήθεια. Για άλλη μία φορά, η ECSR ανέφερε ότι υπάρχει αρκετό υλικό, τόσο στην προσφυγή όσο και στις προαναφερθείσες τρίτες πηγές, για την απόδειξη του ισχυρισμού ότι σημαντικός αριθμός Ρομά εξακολουθούν να υφίστανται παράνομες αναγκαστικές εξώσεις κατά παράβαση του Χάρτη, δηλαδή χωρίς να υπάρχει προηγούμενη διαβούλευση, εύλογη ειδοποίηση ή πρόβλεψη εναλλακτικής στέγασης σε πολλές από τις περιπτώσεις που εξετάσθηκαν. Όσον αφορά τα παραπάνω, η Επιτροπή αναφέρθηκε μεταξύ άλλων ειδικότερα στις αναγκαστικές εξώσεις των Ρομά στην Πάτρα, στο Βοτανικό (Αθήνα) και στα Χανιά. Σημείωσε μάλιστα ότι ο Συνήγορος του Πολίτη βρήκε, το 2007, περιπτώσεις αναγκαστικής έξωσης στις οποίες δεν είχε προσφερθεί εναλλακτική στέγαση με τις απαραίτητες υποδομές για αξιοπρεπή διαβίωση και ζήτησε τον τερματισμό αυτής της πρακτικής. Τέλος, η ECSR συμπέρανε ότι τα διαθέσιμα ένδικα μέσα δεν μπορεί να θεωρηθούν επαρκώς προσιτά. Οι ειδικές περιστάσεις των οικογενειών Ρομά που απειλούνται με έξωση απαιτούν ειδική προστασία, συμπεριλαμβανομένης της στοχευμένης παροχής συμβουλών για τη διαθεσιμότητα νομικής βοήθειας και ένδικων μέσων.